هدف این استاندارد تعیین حداقل محتوای گزارش مالی میان‌دوره‌ای و تعیین اصول شناخت و اندازه‌گیری قابل اعمال در تهیه صورتهای مالی کامل یا فشرده میان‌دوره‌ای است. گزارش مالی میان‌دوره‌ای به موقع و قابل اتکا، اطلاعات مفیدی در رابطه با توان کسب سود و ایجاد جریانهای نقدی، شرایط مالی و نقدینگی واحد تجاری برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان فراهم می‌آورد.
هدف استاندارد استاندارد حسابداری شماره 22
هدف این استاندارد تعیین حداقل محتوای گزارش مالی میان‌دوره‌ای و تعیین اصول شناخت و اندازه‌گیری قابل اعمال در تهیه صورتهای مالی کامل یا فشرده میان‌دوره‌ای است. گزارش مالی میان‌دوره‌ای به موقع و قابل اتکا، اطلاعات مفیدی در رابطه با توان کسب سود و ایجاد جریانهای نقدی، شرایط مالی و نقدینگی واحد تجاری برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان فراهم می‌آورد.
دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره 22
در این استاندارد الزامات خاصی در رابطه با اینکه کدام واحدهای تجاری ملزم به انتشار گزارش مالی میان‌دوره‌ای هستند و همچنین زمان تهیه و تناوب این گزارشها تعیین نمی‌شود. معمولاً مراجع قانونی، آن گروه از واحدهای تجاری را که اوراق سهام یا اوراق مشارکت آنها به عموم عرضه می‌شود، ملزم به تهیه و ارائه گزارش مالی میان‌دوره‌ای می‌کنند. این استاندارد برای کلیه واحدهای تجاری که به صورت اختیاری یا اجباری گزارش مالی میان‌دوره‌ای منتشر می‌کنند، کاربرد دارد.
تعاریف برخی از اصطلاحات
دوره میانی دوره مالی گزارشگری کوتاه‌تر از یک سال مالی است .
گزارش مالی میان‌دوره‌ای گزارشی برای یک دوره میانی است که شامل مجموعه کامل صورتهای مالی (طبق استاندارد حسابداری شماره 1 با عنوان "نحوه ارائه صورتهای مالی") یا صورتهای مالی فشرده (طبق این استاندارد) است.
صورتهای مالی فشرده حداقل شامل صورتهای مالی اساسی و گزیده‌ای از یادداشتهای توضیحی مطابق الزامات این استاندارد است.
مسئولیت گزارش مالی میان‌دوره‌ای
مسئولیت تهیه و ارائه گزارش مالی میان دوره‌ای با هیأت‌مدیره یا سایر ارکان اداره‌کننده واحد تجاری است.
مبانی تهیه گزارش مالی میان‌دوره‌ای
مشکلات موجود در تعیین عملکرد مالی دوره‌های زمانی کمتر از یکسال:
- درآمد برخی فعالیتهای تجاری در دوره‌های میانی به دلیل عوامل فصلی، نوسان زیادی دارد.
- برخی از مخارج ثابت بااهمیت که در یک دوره میانی واقع می‌شود، ممکن است برای سایر دوره‌های میانی نیز منافعی دربر داشته باشد.
- مخارج مربوط به فعالیتهای یک سال کامل، به طور مکرر در طول سال واقع می‌شود.
- بسیاری از هزینه‌ها، در دوره میانی براورد می‌شود.
مبانی تهیه گزارش مالی میان‌دوره‌ای
- روش منفصل
- روش متصل
در این استاندارد، اقلام درآمد و هزینه براساس مبانی مشابه با مبانی تهیه صورتهای مالی سالانه اندازه‌گیری و شناسایی می‌شود (روش منفصل).
مبانی تهیه گزارش مالی میان‌دوره‌ای روش منفصل
- در این دیدگاه هر دوره میانی بعنوان یک دوره مالی مستقل تلقی می‌شود.
- عملکرد مالی هر دوره میانی باید اساسا مشابه با دوره مالی سالانه تعیین شود.
- برای شناسایی درآمدها و هزینه ها و انجام برآوردها در پایان دوره میانی، از همان اصول قابل اعمال برای دوره های مالی سالانه استفاده می‌شود.
- در این روش، درآمدها و هزینه‌ها ضمن رعایت مفهوم تطابق درآمد و هزینه در دوره مربوط شناسایی می‌شود.
- در این دیدگاه توضیحات مجمل وکافی درباره هرگونه نوسان، از قبیل عملکرد فصلی یا مخارج مقطعی بسیار مهم در ابتدای سال در صورتهای مالی میان‌دوره‌ای ارائه می‌شود.
- این شیوه به شناخت فعالیتهای تجاری توسط استفاده کنندگان و همجنین بهبود توان آنها برای ارزیابی عملکرد مالی و وضعیت مالی واحد تجاری کمک میکند.
مبانی تهیه گزارش مالی میان‌دوره‌ای روش متصل
- در این دیدگاه، هر دوره میانی بعنوان بخش لاینفک دوره مالی سالانه تلقی می‌شود.
- شناسایی درآمدها و هزینه ها و انجام برآوردها در پایان دوره میانی، با توجه به پیش‌بینی عملکرد مالی برای مابقی دوره مالی سالانه، صورت می‌گیرد. بنابراین یک قلم هزینه که ممکن است مربوط به کل دوره مالی سالانه باشد، براساس زمان، حجم فروش، حجم تولید یا مبانی دیگر به دوره‌های میانی تخصیص داده می‌شود.
- موجب هموارسازی عملکرد مالی طی سال می‌شود.
اهداف گزارش مالی میان‌دوره‌ای
- اهداف گزارش مالی میان‌دوره‌ای همانند اهداف گزارش سالانه است. گزارش مالی میان‌دوره‌ای، غالباً مبنایی اساسی برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی است و این امکان را فراهم می‌سازد که چنین تصمیماتی براساس اطلاعات به موقع‌تر اتخاذ شود.
- هدف اصلی گزارش مالی میان‌دوره‌ای در واقع به روز کردن اطلاعات آخرین مجموعه کامل صورتهای مالی سالانه است. به همین دلیل، در گزارش مالی میان‌دوره‌ای اساساً اطلاعات درباره فعالیتها، رویدادها و شرایط جدید ارائه می‌شود و اطلاعات گزارش قبلی تکرار نمی‌گردد.
شکل و محتوای گزارش مالی میان‌دوره‌ای
نکاتی در رابطه با شکل و محتوای صورتهای مالی میان دوره‌ای
گزیده یادداشتهای توضیحی
از آنجایی که استفاده کنندگان گزارش مالی میان دوره‌ای به آخرین گزارش مالی سالانه واحد تجاری نیز دسترسی دارند لذا در دوره میانی تشریح معاملات و سایر رویدادهایی مفید است که برای درک تغییرات در وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری از تاریخ آخرین گزارشگری سالانه حائز اهمیت باشد.
حداقل اطلاعات لازم برای افشا در یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی میان‌دوره‌ای (در صورت با اهمیت بودن)
الف. افشای یکنواختی رویه‌های حسابداری و روشهای محاسباتی با آخرین صورتهای مالی سالانه،
ب . تشریح عملیات فصلی یا چرخه‌ای در دوره میانی،
ج . ماهیت و مبلغ اقلام مؤثر بر داراییها، بدهیها، حقوق صاحبان سرمایه، سود (زیان) خالص یا جریانهای نقدی که از نظر ماهیت، اندازه یا وقوع غیرمعمول اس ،
د . ماهیت و مبلغ تغییر در براورهای موثر دارای آثا با اهمیت بر دوره میانی جاری، که مربوط به دوره های مینی سالهای قبل می‌باشد،
ه . افزایش یا کاهش سرمایه و انتشار یا بازخرید اوراق مشارکت ،
و . رویدادهای بااهمیت پس از پایان دوره میانی که در صورتهای مالی میان‌دوره‌ای منعکس نشده است ،
ز . اثر تغییرات ساختاری واحد تجاری طی دوره میانی، و
ط . اطلاعات لازم درباره طرحهای توسعه، جایگزینی و غیره .
افشا:
نمونه‌هایی از موارد افشا که انعکاس آنها در گزیده یادداشتهای توضیحی لازم است:
الف. کاهش ارزش موجودیها به خالص ارزش فروش یا برگشت آن،
ب . زیان کاهش ارزش داراییهای ثابت مشهود، داراییهای نامشهود یا سایر داراییها و برگشت آن،
ج . تحصیل و واگذاری داراییهای ثابت مشهود،
د . تعهدات سرمایه‌ای،
ه . حل و فصل دعاوی حقوقی،
و . اصلاح اشتباه،
ز . اقلام استثنایی و غیرمترقبه،
ح . تأخیر در پرداخت بدهیها یا نقض قراردادهای استقراض،
ط . معاملات با اشخاص وابسته، و
ی . سود یا زیان حاصل از فروش سرمایه‌گذاریها و درآمد حاصل از سود سهام.
افشای رعایت استانداردهای حسابداری
چنانچه گزارش مالی میان‌دوره‌ای واحد تجاری با الزامات این استاندارد حسابداری انطباق داشته باشد این واقعیت باید افشا شود .
دوره‌های زمانی صورتهای مالی میان‌دوره‌ای
- گزارش مالی میان‌دوره‌ای باید شامل صورتهای مالی میان‌دوره‌ای برای دوره‌های زیر باشد :
الف. ترازنامه به تاریخ پایان دوره میانی جاری، همراه با اقلام مقایسه‌ای به تاریخ پایان سال مالی قبل، و
ب . صورتهای سود و زیان، سود و زیان جامع و جریان وجوه نقد برای دوره میانی جاری همراه با اقلام مقایسه‌ای برای دوره میانی مشابه سال مالی قبل و نیز اقلام مقایسه‌ای سال مالی قبل .
- ارائه اطلاعات مالی 12 ماهه منتهی به پایان دوره میانی همراه با اطلاعات مالی مقایسه‌ای 12 ماهه گذشته، برای واحدهای تجاری که فعالیت آنها اساساً فصلی است ممکن است مفید باشد.
اهمیت
در تصمیم‌گیری برای شناسایی، اندازه‌گیری، طبقه‌بندی یا افشای یک قلم جهت مقاصد گزارشگری مالی میان‌دوره‌ای، اهمیت باید با توجه به اطلاعات مالی میان‌دوره‌ای ارزیابی شود .
هدف اصلی چنین دیدگاهی، اطمینان از این امر است که گزارش مالی میان‌دوره‌ای شامل کلیه اطلاعات مربوط برای درک وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری طی دوره میانی باشد.
شناخت و اندازه‌گیری رویه‌های حسابداری
- واحد تجاری باید برای تهیه صورتهای مالی میان‌دوره‌ای از رویه‌های یکسان با رویه‌های مورد استفاده در تهیه صورتهای مالی سالانه استفاده کند .
- تناوب گزارشگری واحد تجاری (سالانه ، شش ماهه یا فصلی) نباید بر اندازه‌گیری نتایج سالانه اثر داشته باشد. برای دستیابی به این هدف، اندازه‌گیری برای مقاصد گزارشگری مالی میان‌دوره‌ای، باید آن دوره زمانی را دربر گیرد که از ابتدای سال مالی شروع و به پایان دوره میانی ختم می‌شود .
تناوب گزارشگری نباید موجب تغییر اصول شناخت و اندازه‌گیری حاکم بر صورتهای مالی میان‌دوره‌ای شود.
برای مثال:
الف. مخارجی که در پایان دوره میانی با تعریف دارایی انطباق ندارد را نمی‌توان به امید دریافت اطلاعاتی در آینده حاکی از انطباق با تعریف دارایی یا به منظور هموارسازی سود طی دوره‌های میانی یکسال مالی، در ترازنامه به دوره آتی منتقل کرد.
ب. در هر دوره میانی، هزینه مالیات بردرآمد برمبنای بهترین براورد از نرخ مؤثر مالیات بردرامد سالانه مورد انتظار برای کل سال مالی، شناسایی می‌شود.
نکاتی در ارتباط با شناخت و اندازه‌گیری
- تعاریف دارایی، بدهی، درآمد و هزینه هم برای شناخت در دوره میانی و هم شناخت در دوره سالانه، اهمیت اساسی دارد.
- منافع اقتصادی آتی داراییها در دوره میانی همانند دوره سالانه بررسی می‌شود.
- در پایان دوره میانی اقلامی به عنوان بدهی شناسایی می‌شود که در آن تاریخ بیانگر وجود تعهد باشد.
- چنانچه افزایش یا کاهش داراییها و بدهیهای مرتبط با درآمد و هزینه، قبلاً رخ داده باشد این درآمد و هزینه شناسایی و در غیر اینصورت از شناسایی درآمد و هزینه خودداری می‌شود.
شناخت و اندازه‌گیری درآمدهای عملیاتی فصلی، چرخه‌ای یا موردی و مخارج نامنظم
درآمدهای عملیاتی که به صورت فصلی، چرخه‌ای یا موردی طی سال مالی تحصیل می‌گردد و نیز مخارجی که به صورت نامنظم طی سال مالی واقع می‌شود، معمولاً توسط بازار درک می‌شود. بنابراین درآمد عملیاتی در همان دوره میانی که تحقق می‌یابد گزارش و ماهیت فصلی یا چرخه‌ای آن نیز افشا می‌شود.
برای نمونه:
- سود سهام در شرکتهای سرمایه‌گذاری
- کمک بلاعوض دولت
- فروش محصول در شرکتهای تولیدکننده قند و شکر
شناخت و اندازه‌گیری استفاده از براورد
به منظور ارائه اطلاعات قابل اتکا و همچنین افشای مناسب کلیه اطلاعات با اهمیت و مربوط برای درک وضعیت مالی و عملکرد مالی واحد تجاری، در تهیه گزارش مالی میان‌دوره‌ای باید از روشهای اندازه‌گیری مناسب استفاده شود. اگرچه اندازه‌گیریها هم در گزارش مالی میان‌دوره‌ای و هم در گزارش مالی سالانه مبتنی بر براوردهای معقول است، اما برای تهیه گزارشهای مالی میان‌دوره‌ای، براوردها کاربرد گسترده‌تری دارد .
تعدیلات سنواتی
در صورت تغییر در رویه حسابداری، مبالغ دوره میانی جاری و دوره‌های قبل که به شکل مقایسه‌ای ارائه می‌گردد باید برمبنای رویه جدید محاسبه شود. همچنین در صورت اصلاح اشتباه، ارقام مقایسه‌ای نیز باید ارائه مجدد شود. با آثار انباشته تغییر در رویه حسابداری و نیز اصلاح اشتباه باید طبق استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان "گزارش عملکرد مالی" برخورد شود .
تاریخ اجرا استاندارد حسابداری شماره 22
الزامات این استاندارد برای کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1380/01/01 و بعد از آن شروع می‌شود، لازم‌الاجراست.
مطابقت با استانداردهای بین‌المللی حسابداری
با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین‌المللی حسابداری شماره 34 با عنوان گزارشگری مالی میان‌دوره‌ای نیز رعایت می‌شود.
منبع: سازمان حسابرسی
