الزامات این استاندارد، همچنین می‌تواند به عنوان بهترین الگوی عمل حسابداری کمکهای بلاعوض و سایر اشکال کمک دریافتی از منابع غیر دولتی مورد استفاده قرار گیرد.
دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره 10
1. این استاندارد باید برای حسابداری کمکهای بلاعوض دولت و سایر اشکال کمکهای دولتی به کار گرفته شود.
2. الزامات این استاندارد، همچنین می‌تواند به عنوان بهترین الگوی عمل حسابداری کمکهای بلاعوض و سایر اشکال کمک دریافتی از منابع غیر دولتی مورد استفاده قرار گیرد.
دولت
دولت متشکل از وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی، نهادها و ارگانهای دولتی، شرکتهایی که بیش از 50% سرمایه آنها متعلق به دولت است و سایر موسساتی که به موجب قوانین موضوعه، دولتی شناخته می‌شود.
کمک دولت
عبارت از عملیاتی است که توسط دولت به منظور فراهم کردن مزیتهای اقتصادی برای یک واحد تجاری یا گروهی مشخص از واحدهای تجاری در چارچوب قوانین و مقررات معین انجام می‌شود. از لحاظ مقاصد این استاندارد، مزیتهایی که تنها به طور مستقیم و از طریق انجام عملیات موثر بر شرایط عمومی تجاری فراهم می‌شود، مانند تدارک امکانات زیر بنایی در مناطق در حال توسعه یا تحمیل محدودیتهای تجاری بر رقبا، جزء کمکهای دولت محسوب نمی‌گردد.
کمکهای بلا عوض دولت
عبارت است از کمکهای دولت به شکل انتقال دارایی به واحد تجاری یا جلوگیری از خروج آن از واحد تجاری در قبال رعایت برخی شرایط، در گذشته یا آینده، مربوط به فعالیتهای واحد تجاری. آن گروه از کمکهای دولت که تعیین ارزش آنها به نحو معقولی امکان پذیر نیست و همچنین معاملات واحد تجاری با دولت که نتوان آنها را از فعالیتهای عادی واحد تمیز داد، جزء کمکهای بلاعوض دولت محسوب نمی‌شود.
اشکال متفاوت کمکهای بلاعوض دولت از لحاظ ماهیت و هدف
1. کمکهایی که جهت حمایت مالی واحدتجاری در شرایط اضطراری یا جبران مخارج تحمل شده قبلی آن بدون هر گونه پیش شرطی در ارتباط با عملیات آتی واحد تجاری یا الزام آن به انجام مخارج بیشتر، اعطا می‌شود.
2. کمکهایی که جهت تامین مالی فعالیتهای واحد تجاری طی مدتی مشخص یا جبران زیان، هزینه‌ها یا کاهش درآمد واحد تجاری و با پیش بینی قبلی اعطا می‌شود.
3. کمکهایی که شرط اساسی اعطای آن الزام واحد تجاری دریافت کننده کمک، به خرید یا ساخت داراییهای غیر جاری یا تحصیل آن به هر شکل دیگر است.
4. کمکهایی که در قالب بخشش مطالبات دولت از واحد تجاری (از قبیل بخشودگی اصل و سود تضمین شده تسهیلات دریافتی) اعطا می‌گردد و نیز کمکهایی که جمعا وخرجا در بودجه دولت منظور می‌شود.
5. کمک دولت می‌تواند به اشکالی غیر از کمکهای بلاعوض در قالب اعطای مزیتهای خاص صورت گیرد که متضمن جریان ورود منابع به واحد تجاری یا کاهش جریان خروج منابع از آن نباشد، برای نمونه می‌توان از کمکهای مشاوره‌ای، اعطای شرایط ترجیحی در تسهیلات پرداختی، تضمین بدهی واحد تجاری، معافیتهای مالیاتی و گمرکی و اعمال نرخ‌های ارزان قیمت ارز در سیستم‌های ارزی چند نرخی نام برد.
شناخت کمکهای بلاعوض دولت
کمکهای بلاعوض دولت در صورت احراز شرایط زیر شناسایی می‌شود:
الف. جریان منافع اقتصادی آتی مرتبط با کمک بلاعوض به درون واحد تجاری یا کاهش جریان خروجی منافع اقتصادی آتی از واحد تجاری محتمل باشد،
ب. مبلغ کمک بلاعوض به گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری باشد،
ج. مخارج مرتبط با کمک بلاعوض دریافتی به گونه‌ای اتکاپذیر قابل اندازه‌گیری باشد، و.
د. اطمینان معقولی در رابطه با اجرای شرایط مربوط به مصرف کمک بلاعوض وجود داشته باشد.
نکته:
هرگاه نحوه عمل حسابداری کمکهای بلاعوض دولت در قوانین آمره پیش‌بینی شده باشد، باید ضمن رعایت معیارهای شناخت، از نحوه عمل حسابداری مندرج در متن قوانین مربوط تبعیت کرد.
- در رابطه با کمکهای بلاعوض دولت، تا زمانی که واحد تجاری به طور معقول، اطمینان حاصل نکند که منافع اقتصادی آتی مرتبط با کمک به درون واحد تجاری جریان خواهد یافت شناختی در صورتهای مالی صورت نمی‌گیرد. بلکه دراین موارد، موضوع در قالب داراییهای احتمالی قرار گرفته و طبق استاندارد حسابداری شماره 4، با عنوان “حسابداری پیشامدهای احتمالی” با آن رفتار می‌شود.
در صورت عدم تصریح نحوه حسابداری در قوانین آمره، انواع کمکهای بلاعوض دولت مشروط به رعایت معیارهای شناخت، به شرح زیر صورت سود و زیان شناسایی می‌گردد.
شناسایی کمک بلاعوض به عنوان درآمد یا بدهی
- چنانچه هزینه‌های جاری (غیر سرمایه‌ای) که کمک جهت جبران آن اختصاص یافته، قبلا تحمل شده است؛ در این حالت، کمک بلاعوض باید در صورت رعایت معیارهای شناخت، بلافاصله در صورت سود و زیان شناسایی شود.
- چنانچه، کلیه مخارج جاری که قرار است از محل کمک بلاعوض انجام شود، لازم است بخشی از کمک را تا زمان تحمل این مخارج به عنوان بدهی تلقی نمود.
- در ارتباط با نحوه شناخت کمک بلاعوض در مواردی که شرایط کمک مشخص نکند که کمک مزبور در ارتباط با جبران چه نوع مخارجی (سرمایه‌ای ، جاری یا ترکیبی از این دو) اعطا شده و تنها به کاربرد عباراتی از قبیل “کمک به پروژه”، “ترغیب به ایجاد اشتغال” و غیره بسنده کند: باید شرایطی را که منجر به پرداخت اقساط کمک از طرف اعطا کننده شده است توجه نمود.
استرداد کمک بلاعوض
کمکهای بلاعوض دولت که به علت عدم رعایت پاره‌ای از شرایط آن، قابل استرداد به اعطا کننده می‌شود، باید طبق استاندارد حسابداری شماره 6 با عنوان “گزارش عملکرد مالی”، تغییر در برآورد حسابداری محسوب شود.
استرداد کمک بلا عوض دریافتی به شرح زیر شناسایی می‌شود:
کمکهای بلاعوض غیر پولی
چنانچه کمک بلاعوض دولت به شکل داراییهای غیرپولی (مانند زمین، ساختمان و سهام شرکتها) به واحد تجاری اعطا شود، کمک بلاعوض باید به ارزش منصفانه دارایی دریافتی ثبت شود. در مواردی که مبنای ارزشیابی داراییهای غیرپولی دریافتی در متن قوانین آمره مربوط مشخص شده باشد، کاربرد این مبانی به شرط آنکه موجب انعکاس داراییهای اهدایی به ارزشهای بیش از ارزش منصفانه در زمان انتقال نگردد، قابل پذیرش خواهد بود.
نحوه انعکاس کمکهای بلاعوض در ترازنامه
به جز مواردی که نحوه انعکاس کمکهای بلاعوض مربوط به داراییهای ثابت مشهود در قوانین آمره پیش بینی شده است، در سایر موارد که اعمال الزامات این استاندارد مستلزم شناخت کمک بلاعوض به عنوان بدهی است، مانده این بدهی باید تحت عنوان “مانده تعهدات مرتبط با کمک بلاعوض” در صورتهای مالی انعکاس یابد.
کمکهای بلاعوض دریافتی جهت تحصیل داراییهای غیر جاری که عموما به صورت بنیادی بر عملیات توسعه اقتصادی و فعالیت واحد تجاری موثر می‌باشد در اغلب موارد طبق رویه حسابداری مندرج در قوانین ومقررات آمره در بخش حقوق صاحبان سرمایه تحت عناوینی از قبیل “افزایش سرمایه دولت” یا “سرمایه اهدایی” منعکس می‌شود.
نحوه انعکاس کمکهای بلاعوض دولت در صورت سود و زیان
آن گروه از کمکهای بلاعوض دولت که به عنوان درآمد دوره شناسایی می‌شوند، با توجه به هدف کمک و ارتباط یا عدم ارتباط آن با فعالیت اصلی واحد تجاری حسب مورد، به عنوان درآمد عملیاتی یا غیرعملیاتی و در صورت اهمیت به طور جداگانه در صورت سود و زیان ارائه می‌شود.
در مواردی که کمک بلاعوض دریافتی در قالب یارانه جهت جبران بخشی از بهای تمام شده محصول و یا حبران عدم النفع ناشی ار فروش محصول به قیمتهای معین پرداخت گردد، این کمکها به ترتیب به صورت کسر از بهای تمام شده کالای تولید شده و افزایش مبلغ فروش در صورت سود و زیان یا در یادداشتهای توضیحی منعکس می‌شود.
سایر موارد افشا
موارد زیر در ارتباط با کمکهای بلاعوض دولت باید در صورتهای مالی افشا شود:
- رویه حسابداری مربوط به کمک بلاعوض شامل نحوه ارائه آن.
- اثر کمکهای بلاعوض برنتایج دوره جاری و دوره‌های آتی و وضعیت مالی واحد تجاری.
- در مواردی که کمک دولت به شکلی غیر از کمکهای بلاعوض بوده و اثرات با اهمیتی برنتایج دوره داشته باشد، ماهیت و در صورت قابلیت اندازه‌گیری، برآوردی از اثرات اینگونه کمکها.
- بدهیهای احتمال مربوط به کمکهای بلاعوض قابل استرداد.
نکته مهم:
به استثنـای موارد منـدرج در بندهـای 9، 19 و 20، با اجـرای الزامـات ایـن استانـدارد مفاد استاندارد بین‌المللی حسابداری شماره 20 با عنوان حسابداری کمکهای بلاعوض دولت و افشای کمکهای دولت نیز رعایت می‌شود.
تاریخ اجرا استاندارد حسابداری شماره 10
الزامات این استاندارد در مورد کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1380/01/01 و بعد از آن شروع می‌شود، لازم‌الاجراست.
