حساب سود و زیان انباشته یا سود و زیان سنواتی یک حساب دائمی یا در واقع ترازنامه‌ای است. این حساب به عنوان یکی از سرفصل‌های حقوق صاحبان سهام منعکس می‌شود. به همین دلیل به هیچ حسابی انتقال داده نمی‌شود. با توجه به آنچه گفته شد، مانده حساب سود و زیان انباشته نیز هر سال بر روی هم انباشته می‌شود و به هیچ حسابی انتقال داده نخواهد شد.
حساب سود و زیان انباشته چیست؟
به درصدی از سود یک شرکت سهامی اطلاق می‌شود که به صورت سود سهام، به سهام داران اختصاص داده شده است و شرکت مورد نظر، برای سرمایه‌گذاری مجدد در فعالیتهای اصلی خود، یا پرداخت بدهی، آن را نگه داشته است. حساب سود و زیان انباشته حسابی است با ماهیت بستانکار. در صورتی که این حساب بابت سال جاری مورد بررسی و ثبت قرار گیرد، به آن سود و زیان جاری گفته می‌شود و اگر این حساب مربوط به سود و زیان سال قبل یا سال‌های قبل باشد به آن سود و زیان انباشته گفته می‌شود.
حساب سود و زیان انباشته یا سود و زیان سنواتی یک حساب دائمی یا در واقع ترازنامه‌ای است. این حساب به عنوان یکی از سرفصل‌های حقوق صاحبان سهام منعکس می‌شود. به همین دلیل به هیچ حسابی انتقال داده نمی‌شود. با توجه به آنچه گفته شد، مانده حساب سود و زیان انباشته نیز هر سال بر روی هم انباشته می‌شود و به هیچ حسابی انتقال داده نخواهد شد.
مورد مهمی که باید بدانید این است که حساب سود و زیان زیان انباشته از آنجا که دارای گستردگی فراوان می‌باشد، یکی از موضوعات بسیار حساس و بحث بر انگیز بوده و یکی از حساب‌های که حتما در امر حسابرسی با آن برخورد خاص و دقیق خواهد شد، حساب سود و زیان انباشته است.
هدف از ارائه صورت سود و زیان انباشته
هدف از ارائه صورت سود و زیان انباشته، گزارش کلیه تغییرات در سود یا زیان انباشته طی دوره حسابداری، تطبیق مانده ابتدا و انتهای دوره سود یا زیان انباشته و انعکاس حلقه ارتباطی بین صورتحساب سود و زیان و ترازنامه است. صورت سود و زیان انباشته را می‌توان به شکل مستقل یا به دنبال صورتحساب سود و زیان ارائه کرد.
اقلام تشکیل دهنده صورتحساب سود و زیان انباشته عبارت‌اند از:
- سود یا زیان خالص دوره جاری
- مانده سود (زیان) انباشته ابتدای دوره مالی
- تعدیلات سنواتی شامل اثرات انباشته تغییر در روشهای حسابداری و اصلاح اشتباهات با اهمیت مربوط به دوره‌های قبل
- محدودیتهای ایجاد شده در توزیع سود مثل اندوخته قانونی و سایر اندوخته‌ها
- سود سهام پیشنهادی اعم از نقدی یا غیر نقدی و یا سود سهمی
- مانده سود و زیان انباشته پایان دوره مالی
تاثیر سود انباشته در شرکت‌ها
قبل از اینکه به اهداف بپردازیم باید بدانید که سود زیاد فرصت زیادی را به صاحبان مشاغل و یا مدیریت شرکت میدهد تا از مازاد درآمد کسب شده استفاده کند. غالبا این سود به سهامداران پرداخت می‌شود و پولی که به سهامداران پرداخت نشده باشد، به عنوان سود پس‌انداز محسوب خواهد شد و در راستای اهداف زیر مصرف می‌شود. چند نمونه استفاده از سود انباشته در شرکت‌های مختلف:
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته
- پرداخت بدهی‌های شرکت از محل سود انباشته
- خرید تجهیزات و ماشین‌آلات جدید برای شرکت در جهت نو سازی و توسعه فعالیت
- تحقیق و پژوهش در جهت بهبود و توسعه فعالیتهای جدید شرکت
- تولید یک محصول جدید
- ادغام یا مشارکت احتمالی که منجر به بهبود چشم انداز تجاری شود
فراموش نکنید زمانی که سود انباشته داشته باشیم، تصمیم برای حفظ و یا توزیع سود در بین سهامداران معمولا به عهده مدیریت شرکت است. به همین دلیل اگر مدیر یک شرکت تمرکز مجموعه را بر رشد قرار داده باشد، ممکن است به هیچ وجه سود سهام پرداخت نکند و یا مبلغ بسیار کمی را پرداخت نماید. زیرا ممکن است ترجیح دهد از سود بازمانده برای تامین مالی فعالیتهای توسعه‌ای استفاده کند.
نحوه محاسبه سود و زیان انباشته
برای نحوه محاسبه سود و زیان انباشته باید این حساب را در پایان هر سال مالی در بخش حقوق صاحبان سهام قید کنیم و برای محاسبه آن باید سود انباشته یا Retained Earnings ابتدای دوره را به خالص سود و زیان اضافه کنیم و در مرحله بعد سود سهام را از آن کم نمایید.
فرمول محاسبه سود انباشته
سود انباشته مساوی است با سود انباشته‌ی ابتدایی دوره بعلاوهی خالص سود و زیان منهای سود سهام نقدی منهای سود سهمی می‌باشد.
عوامل کاهش نرخ سود انباشته
عوامل زیادی می‌تواند باعث کاهش نرخ سود انباشته شود. مثلا توزیع سود سهام، زیان خالص، ایجاد اندوخته‌ها، اصلاح اشتباه با اهمیت دوره‌های مالی قبل از آن، اثرات انباشته برخی از تغییرات خاص که در روش‌ها و اصول حسابداری می‌باشد، مبلغ‌های باقی مانده حاصل از مبادلات سهام خزانه در صورتی که مانده سهام کمتر از میزان لازم آن باشد و … باعث کاهش آن می‌شود.
عوامل افزایش نرخ سود انباشته
برخلاف بالا مواردی مانند سود خالص، برگشت از حساب اندوخته‌ها، اصلاح اشتباه با داشتن اهمیت دوره‌های مالی قبل، اثرات انباشته ناشی از بعضی تغییرات خاص در اصول و روشهای حسابداری، منتقل کردن مانده مازاد تجدید سازمان باعث افزایش نرخ سود انباشته می‌شود.
سود و زیان انباشته اثر مالیاتی دارد؟
درآمد سالیانه و سال‌های بعد استهلاک‌پذیر است و در اظهارنامه عملکردی جدولی با نام استهلاک زیان سنواتی وجود دارد که مانند زیان سنواتی در این جدول لحاظ می‌شود و این مبلغ در جدول محاسبه مالیات در اظهارنامه لحاظ می‌گردد و محاسبه مبلغ مالیات سال جاری را تغییر میدهد.
مطابق این اصل و طبق ماده 148 قانون مالیاتهای مستقیم بند 12 زیان اشخاص حقیقی یا حقوقی که از طریق رسیدگی به دفاتر آنها با توجه به مقررات احراز گردد.
زیان انباشته در اظهارنامه
موردی که می‌بایست در مورد درج زیان انباشته در اظهارنامه بدانید، این است که بدون برگ تشخیص دارایی زیان شما قابل قبول نیست. به همین دلیل زیان انباشته فقط در صورت تایید ممیز، قابل کسر از سود سال و یا سال‌های بعد است. بنابراین تا زمانی که برگ تشخیص سال قبل به دست شما نرسد، نمی‌توانید در محل مربوط به زیان انباشته رقمی را وارد کنید. ممیز می‌بایست ظرف مدت حداکثر یک سال از تسلیم اظهارنامه، برگ تشخیص را صاد کند.
جایگاه گردش حساب سود (زیان) انباشته در صورتهای مالی
صورتهای مالی باید تغییرات حقوق صاحبان سهام را منعکس کند و در واقع بخشی از این تغییرات در گردش حساب سود و زیان انباشته در ذیل صورت سود و زیان دوره انعکاس می‌یابد.
سایر تغییرات از جمله گردش حساب اندوخته قانونی، حساب اندوخته اختیاری و سود انباشته یا Retained Earnings و حساب‌های مربوط به اقلامی‌که طبق استانداردهای حسابداری به‌طور مستقیم به حقوق صاحبان سهام منظور می‌شود.
سود انباشته در ترازنامه
سود انباشته یا Retained Earnings یعنی اینکه شرکت‌ها بخشی از سود خالص خود در پایان سال مالی را به عنوان سود نقدی به سهامداران پرداخت می‌کنند و بخش دیگر را تحت عنوان سود انباشته در شرکت نگه می‌دارد اما سود انباشته در ترازنامه یعنی این که در هر دوره حسابداری شرکت در بخش مشارکت سهامداران به ثبت می‌رسد.
برای محاسبه سود انباشته در تراز سود انباشته آغازین به خالص سود و زیان اضافه شده و سپس سود سهام از آن کم می‌شود و نهایتا هدف از سود انباشته پیوندی کاربردی میان صورت درآمدها و ترازنامه است. همچنین تغییرات ناشی از افزایش کاهش سرمایه باید در یادداشت‌های توضیحی مربوط افشا شود.
مقاله مرتبط: ترازنامه و اقلام آن
جایگاه سود انباشته در ترازنامه
سود انباشته در سمت چپ ترازنامه و زیر ستون حقوق صاحبان سهام ثبت می‌شود. از اضافه کردن سود خالص به، یا کسر کردن زیان خالص از سود انباشته ابتدای دوره، سود سهام پرداختنی به سهامداران به دست می‌آید.
اصلاح اشتباهات
باید این اشتباهات در صورت سود و زیان انباشته ابتدای دوره که کشف می‌شود، به عنوان اصلاح سود و زیان گزارش شود. انواع اشتباهات به شرح زیر است:
- اشتباهات ریاضی و محاسباتی
- اشتباهات در بکارگیری اصول و روشهای حسابداری
- نادیده گرفتن یا استفاده نادرست از واقعیتهای موجود در تاریخ تهیه صورتهای مالی
- تغییر از یک اصل یا روش غیر پذیرفته شده به یک اصل یا یک روش پذیرفته شده دیگر
- موارد تقلب
صورت سود و زیان جامع
کلیه درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده در صورتهای مالی باید در صورت سود و زیان یا صورت سود و زیان جامع منعکس شود. درآمدها و هزینه‌ها تنها در مواردی در صورت سود و زیان دوره انعکاس میابد که به موجب رهنمودهای حسابداری مستقیما به حقوق صاحبان سرمایه منظور می‌شود.
صورت سود و زیان جامع به عنوان یک صورت مالی اساسی، کل درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده طی دوره را که قابل انتساب به صاحبان سرمایه می‌باشد، به تفکیک اجزای تشکیل دهنده آنها نشان میدهد. صورت سود و زیان جامع باید موارد زیر را به ترتیب نشان دهد:
- سود یا زیان خالص دوره طبق صورت سود و زیان
- سایر درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده به تفکیک
- تعدیلات سنواتی
هرگاه اجزای تشکیل دهنده سود و زیان جامع محدود به سود یا زیان خالص دوره و تعدیلات سنواتی باشد، ارائه صورت سود و زیان جامع ضرورتی ندارد. در چنین حالتی ارائه یادداشتی در ذیل صورت سود و زیان دوره مبنی بر عدم لزوم ارائه صورت سود و زیان جامع کفایت می‌کند.
منبع: بریده‌ای از آریا تهران و چابک
