صورت ســود و زیان یکی از صورت‌های مالی مهم اســت که نتیجۀ فعالیت‌های مالی یک واحد اقتصادی را در طی یک دورۀ مالی نشان میدهد. به عبارت دیگر، صورت سود و زیان بیانگر نتایج عملیات مؤسسه طی یک دوره مالی میباشد.
صورت سود و زیان در حسابداری
صورت ســود و زیان یکی از صورت‌های مالی مهم اســت که نتیجۀ فعالیت‌های مالی یک واحد اقتصادی را در طی یک دورۀ مالی نشان میدهد. به عبارت دیگر، صورت سود و زیان بیانگر نتایج عملیات مؤسسه طی یک دوره مالی میباشد. برای اندازه‌گیری نتایج عملیات یک مؤسسه باید درآمدها و هزینه‌های یک دوره مالی با هم مقابله شوند. به گزارشی که مقابلۀ درآمدها و هزینه‌های یک دوره مالی در آن صورت میگیرد صورت سود و زیان گفته میشود. صورت سود و زیان از روی تراز آزمایشی اصلاح شده تهیه میشود. در صورت سود و زیان، ابتدا درآمدها نوشته میشود و سپس هزینه‌ها از آنها کسر میگردد. با کسر هزینه‌ها از درآمدها، سود (زیان) مؤسسه به دست می‌آید. نحوۀ تهیۀ صورت سود و زیان را با ارائه دو مثال توضیح میدهیم.
مثال برای صورت سود و زیان
تراز آزمایشی مؤسسه خدماتی بهار در پایان سال 1388 بشرح زیر در دست است:
در بالای صورت ســود و زیان به ترتیب نام مؤسســه، عنوان صورت مالی، یعنی «صورت سود و زیان» و در نهایت دورۀ مالی مربوط به صورت سود و زیان نوشته میشود. در متن صورت سود و زیان نیز، ابتدا درآمدها و بعد هزینه‌ها نوشته میشوند. نهایتاًً در پایان صورت ســود و زیان ســود مؤسســه، که مابه‌التفاوت درآمدها و هزینه‌هاســت، درج میگردد. گفتنی است در استانداردهای حسابداری، ارائۀ طبقه‌بندی مفصلی از صورت سود و زیان ارائه می‌نماید که جهت رعایت اختصار از توضیح آن در اینجا خودداری میشود.
اقلام صورت سود و زیان
به طورکلی، در صورت سود و زیان، درآمدها و هزینه‌ها درج میگردد و با کسر هزینه‌ها از درآمدها، سود (زیان) مؤسسه محاســبه و گزارش میشــود. لذا صورت ســود و زیان، نتایج عملیات مؤسســه را طی یک دوره مالی نشــان میدهد. بنابراین، صورت سود و زیان به مثابۀ فیلمی است که از عملیات مالی مؤسسه طی دوره مالی ضبط شده باشد. به همین جهت است که در بالای صورت سود و زیان نوشته میشود: «برای دوره مالی منتهی به 13xx/12/29»
روش‌های تهیه صورت سود و زیان
همانطور که گفتیم، صورت سود و زیان برای تعیین سود یا زیان ویژه واحد مالی تهیه میشود و شامل خلاصه‌ای از درآمدها و هزینه‌ها برای یک دوره زمانی معین است. این صورت معمولاً به دو روش تهیه میشود:
- تک‌مرحله‌ای
- دومرحله‌ای
روش تک‌مرحله‌ای صورت سود و زیان
در این روش ابتدا کلیه درآمدها یکجا و در ادامه کلیه هزینه‌ها در زیر آنها آورده میشود و در نهایت از تفاضل آنها به سود یا زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم که با کسر مالیات (در صورتی که مؤسسه سود داشته باشد) به سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا همان سود یا زیان ویژه خواهیم رسید.
روش دومرحله‌ای در صورت سود و زیان
در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی آورده شده در ادامه هزینه‌های عملیاتی ذکر میگردد که از تفاضل این دو به سود یا زیان عملیاتی می‌رسیم در مرحله بعد درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه‌های غیر عملیاتی آورده میشود که از تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم که با کسر مالیات به سود و زیان بعد از کسر مالیات یا همان سود و زیان ویژه خواهیم رسید. به صورت حساب سود و زیان صورت حساب درآمد یا صورت حساب عملیات نیز گفته میشود. مهم‌ترین بخش صورت حساب سود و زیان قسمت پایانی آن یعنی سود یا زیان ویژه است که نتیجه فعالیت یک واحد تجاری را نشان میدهد که آیا واحد تجاری در طول دوره مالی فعالیتش سودآور بوده‌است یا خیر.
مثال 2 برای صورت سود و زیان
زمانی که جمع هزینه‌های مؤسســه از جمع درآمدهای آن بیشــتر باشد، نتیجۀ عملیات مؤسسه به زیان منجر میشود. در این حالت، به جای درج «سود خالص» در صورت سود و زیان، باید از عبارت «زیان خالص» استفاده شود. برای تشریح این موضوع، اطلاعات زیر از دفاتر مؤسسه رهیاب در پایان سال 1386 به دست آمده است:
| درآمد ارائۀ خدمات | 588.000 ریال |
| هزینۀ حقوق و مزایای کارکنان | 380.000 ریال |
| هزینۀ آب و برق و تلفن | 110.000 ریال |
| هزینۀ اجاره ساختمان | 120.000 ریال |
| هزینۀ اجاره ساختمان | 80.000 ریال |
مطلوب است تهیه صورت سود و زیان مؤسسۀ رهیاب برای سال مالی 1386:
- لازم به توضیح اســت که صورت ســود و زیان ارائه شــده در این فصل، یک شــکل از صورت ســود و زیان بسیار ساده و طبقه‌بندی نشده میباشد که در مؤسسات خدماتی تهیه میشود.
- صورت سود و زیان نتیجۀ فعالیت‌های مالی یک واحد اقتصادی را در طی یک دورۀ مالی نشان میدهد.
- بدیهی است اگر جمع درآمد بیشتر از جمع هزینه‌ها باشد، سود و اگر جمع هزینه‌ها بیشتر از جمع درآمدها باشد، زیان داریم.
