تجزیه و تحلیل نسبت‌ها رابطه بین اقلام منتخب داده‌های صورتهای مالی را بیان میکند. یک نسبت رابطه کمی بین یک مقدار و مقدار دیگر را بیان میکند. نسبت‌ها میتوانند سرنخ‌هایی درباره شرایط و وضعیت یک شرکت فراهم آورند.
مقدمه
در مطالب قبلی، نگاه جامعی به روش تجزیه و تحلیل افقی در صورتهای مالی و داشتیم. در این مقاله قصد داریم تا در 3 بخش، تجزیه و تحلیل نسبت‌ها را توضیح دهیم که بخش اول این موضوع را در این مقاله خواهید خواند.
تجزیه و تحلیل نسبت‌ها به چه معناست؟
تجزیه و تحلیل نسبت‌ها رابطه بین اقلام منتخب داده‌های صورتهای مالی را بیان میکند. یک نسبت رابطه کمی بین یک مقدار و مقدار دیگر را بیان میکند. این رابطه در قالب درصد، نرخ یا یک تناسب ساده بیان میشود. برای مثال، دارایی‌های جاری شرکت ناصری در سال 1387، 5/8076 میلیون ریال و بدهی‌های جاری آن 584,2 میلیون ریال است. میتوان رابطه بین این دو مقدار (دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری) را از طریق تقسیم دارایی‌های جاری بر بدهی‌های جاری نشان داد. به این ترتیب این رابطه را میتوان به یکی از سه شکل زیر بیان کرد:
- درصد: دارایی‌های جاری 313 درصد بدهی‌های جاری است.
- نرخ: دارایی‌های جاری 13/3 مرتبه بدهی‌های جاری است.
- نسبت: رابطه بین دارایی‌های جاری به بدهی‌های جاری 3/13:1 است.
برای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی، میتوان از نسبت‌ها برای ارزیابی، نقدینگی و توانایی پرداخت بدهی‌ها استفاده کرد. تصویر زیر، این طبقه‌بندی را تشریح میکند:
نسبت‌ها میتوانند سرنخ‌هایی درباره شرایط و وضعیت یک شرکت فراهم آورند در حالی‌که درک این شرایط از طریق مشاهده اقلام مجزای صورتهای مالی امکان‌پذیر نیست. با این وجود، یک نسبت به تنهایی چندان پر مفهوم نیست. بنابراین، در بحث از نسبت‌ها، اغلب یکی از انواع مقایسه‌های زیر مورد استفاده قرار میگیرد:
1. مقایسه‌های درون شرکتی
2. مقایسه‌های مبتنی بر میانگین صنعت
3. مقایسه‌های بین شرکتی
نسبت‌های نقدینگی
نسبت‌های نقدینگی، توانایی کوتاه مدت شرکت را در پرداخت تعهدات در سررسید آنها و برطرف ساختن نیازهای غیرمنتظره به وجه نقد، را اندازه‌گیری میکند. بستانکاران (اعتباردهندگان) کوتاه‌مدت مانند بانک‌ها و تأمین‌کنندگان مواد اولیه معمولا علاقه‌مند به ارزیابی نقدینگی شرکت میباشند. نسبت‌هایی که میتوان از آنها برای تعیین توان شرکت در پرداخت بدهی‌های کوتاه مدت استفاده کرد عبارتند از:
- نسبت جاری
- نسبت آنی
- گردش حسابهای دریافتنی و
- گردش موجودی کالا
نسبت جاری
نسبت جاری یک معیار متداول برای ارزیابی نقدینگی و توانایی پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت شرکت محسوب میشود. این نسبت از طریق تقسیم دارایی‌های جاری بر بدهی‌های جاری محاسبه میشود. تصویر زیر، نسبت جاری فروشگاه‌های رفاه را برای سالهای 1387 و 1388 نمایش میدهد.
نسبت جاری در واقع به چه معنی است؟ نسبت 96/2 مرتبه برای سال 1388 به این معنی است که به ازای هر ریال بدهی جاری، فروشگاه‌های رفاه، 96/2 ریال دارایی جاری در اختیار دارد. نسبت جاری فروشگاه‌های رفاه در سال اخیر کاهش داشته است اما در مقایسه با میانگین صنعت (06/1) به نظر میرسد نقدینگی فروشگاه‌های رفاه در وضعیت مناسبی قرار دارد. این نتیجه‌گیری در مقایسه با نسبت جاری فروشگاه‌های شهروند (02/2 مرتبه) کماکان پابرجا است.
نسبت جاری، تنها یکی از معیارهای نقدینگی است. همچنین این نسبت، ترکیب دارایی‌های جاری را مورد توجه قرار نمی‌دهد. برای مثال، نسبت جاری این واقعیت را افشا نمیکند که ممکن است بخش عمده‌ای از دارایی‌های جاری متشکل از موجودیهای راکد باشد. قطعا پرداخت بدهی‌ها مستلزم آن است که ابتدا، موجودی کالا به فروش رفته و پس از وصول وجه این فروش، بدهی‌ها پرداخت شود.
نسبت آنی
نسبت آنی معیاری از نقدینگی فوری و کوتاه مدت شرکت است. این نسبت از طریق تقسیم جمع وجه نقد، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت و خالص حسابهای دریافتنی بر بدهی‌های جاری، محاسبه میشود. برای مثال، فرض کنید، دارایی‌های جاری فروشگاه‌های رفاه برای سالهای 1387 و 1388 به قرار زیر است.
در مقایسه با موجودی کالا و پیش‌پرداخت هزینه‌ها، وجه نقد، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت و حسابهای دریافتنی از نقدینگی بسیار بالاتری برخوردار میباشند. ممکن است موجودی کالا به سرعت قابل فروش نباشد و نتوان پیش‌پرداخت هزینه‌ها را به سایر افراد و واحدهای تجاری منتقل کرد. بنابراین، نسبت آنی، نقدینگی فوری شرکت را اندازه‌گیری میکند. نسبت آنی فروشگاه‌های رفاه برای سالهای 1387 و 1388 به همراه اطلاعات مقایسه‌ای در تصویر زیر ارائه شده است.
نسبت آنی فروشگاه‌های رفاه در طی سال 1388 کاهش یافته است. آیا نسبت آنی به مقدار 02/1 مرتبه، کافی است؟ این موضوع به صنعت و وضعیت اقتصادی بستگی دارد. در مقایسه با متوسط صنعت (29/0 مرتبه) و فروشگاه‌های شهروند (87/0 مرتبه)، رفاه از نظر نقدینگی فوری در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
