داراییهای ثابت منافع بلند مدت دارند و انتظار میرود بیش از یک سال مالی مورد استفاده و بهره‌برداری مؤسسه قرار گیرند؛ بنابراین نگهداری سوابق و کنترل آنها از اهمیت بالایی برخوردار است،
معنای استهلاک چیست؟
استهلاک از لحاظ لغوی به معنی "فرسایش" یا "فرسودگی" میباشد، استهلاک در حسابداری عبارت است از: سرشکن کردن و تخصیص بهای تمام شده داراییهای ثابت به صورت منظم و معقول به دوره‌هایی که انتظار میرود از دارایی استفاده شده و منافع آتی برای واحد اقتصادی ایجاد کرده است.
تعریف استهلاک بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم
تعریف استهلاک بر اساس ماده 149 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394/04/31 به صورت زیر است:
استهلاک، تخصیص سیستماتیک (نظام‌مند) مبلغ استهلاک‌پذیر یک دارایی طی عمر مفید است.
طبق قانون مالیاتهای مستقیم، مأخذ محاسبه استهلاک، بهای تمام شده دارایی است و استهلاک از تاریخی محاسبه میشود که دارایی قابل استهلاک، برای بهره‌برداری آماده میشود و در اختیار مؤسسه قرار میگیرد. طبق ماده شش این قانون، درصورتی که دارایی قابل استهلاک در طی ماه در اختیار مؤسسه قرار گیرد، ماه مزبور در محاسبه منظور نخواهد شد و مبدأ محاسبه استهلاک دارایی از ابتدای ماه بعد از بهره‌برداری خواهد بود. در مورد کارخانه‌ها، دوره بهره‌برداری آزمایشی جزء بهره‌برداری محسوب نمیگردد.
بنابراین، وجود دو شرط برای شروع استهلاک لازم است: یکی آنکه دارایی در اختیار مؤسسه قرار گرفته باشد و دیگر آنکه دارایی آماده بهره‌برداری باشد اعم از آنکه عملا مورد بهره‌برداری قرار گیرد یا خیر.
نکته: به استثنای روز اول ماه، روزهای دیگر هرماه، اگر دارایی، خریداری یا مورد بهره‌برداری قرار گیرد، استهلاک از ابتدای ماه بعد قابل محاسبه است.
دلایل محاسبه استهلاک
دلایل محاسبه استهلاک به دو دسته زیر تقسیم می شود:
الف) عوامل فیزیکی ازجمله:
- فرسودگی و خرابی ناشی از به کارگیری دارایی
- پوسیدگی و زنگ زدگی دارایی
ب) عوامل کاربردی از جمله:
- نابابی فنی دارایی ناشی از پیشرفت تکنولوژی
- محدودیت‌های زمانی از قبیل تاریخ انقضای دارایی (پایان عمر مفید)
- کفایت نداشتن: برخی اوقات با گسترش فعالیت‌های یک واحد تولیدی، برخی ماشین‌آلات آن نمیتوانند پاسخگوی تقاضای مؤسسه باشند و کارایی لازم را ندارد.
طبقه‌بندی داراییها براساس استهلاک‌پذیری
الف) دارایی ثابت مشهود
داراییهای هستند که موجودیت عینی دارند وعملیاتی نیز میباشند. از قبیل زمین، ساختمان و ماشین‌آلات. خود این داراییها به سه دسته زیر، طبقه‌بندی می‌شوند:
1. داراییهای استهلاک‌پذیر: این داراییها دارای عمر اقتصادی معین و محدودی میباشند و طی عمر برآوردی خودشان مستهلک می‌شوند .
2. داراییهای استهلاک‌ناپذیر: این داراییها عمر نامحدودی دارند و در اثر استفاده تحلیل نمی‌روند. مثل زمین.
3. داراییهای نقصان‌پذیر: این داراییها بر اثر استخراج تهی می‌شوند و به موجودی مواد یا کالا تبدیل می‌شوند. از جمله جنگلها، معادن و ذخایر طبیعی است که در ترازنامه در گروهی جدا بعنوان معادن و ذخایر طبقه‌بندی می‌شوند.
ب) داراییهای ثابت نامشهود
گروهی از داراییهای مؤسسه هستند که فاقد ماهیت عینی و فیزیکی میباشند، این نوع داراییها در خود حقوق و امتیازاتی دارند که واحد تجاری ممکن است بتواند در دوره های جاری و آتی از آنها منتفع گردد. مانند سرقفلی.
عوامل مؤثر در محاسبه استهلاک
- بهای تمام شده
- ارزش اسقاط
- عمر مفید
نکته: بهای تمام شده به صورت واقعی اندازه‌گیری میشود و قابل محاسبه است.
جالب است بدانید که طبق قانون مالیاتهای مستقیم، چنانچه بهای تمام شده یک دارایی ثابت تحصیل شده یا ایجاد شده کمتر از 10درصد حد نصاب معاملات کوچک در آن سال باشد، دارایی مذکور در سال تحصیل یا ایجاد به طور کامل قابل استهلاک خواهد بود.
عمر مفید
مدت زمانی است که انتظار میرود یک دارایی ثابت مورد استفاده مؤسسه قرار گیرد. داراییهای ثابت مشهود، به غیر از زمین دارای عمر مفید محدودند، عمر مفید به صورت برآوردی (تخمینی) ست، برآورد عمر مفید دارایی، مبتنی بر تجربه واحد تجاری که در مورد داراییهای مشابه است.
عمر مفید و معیارهای تعیین آن
تعیین عمر مفید به نوع، ماهیت و شیوه استفاده از دارایی بستگی دارد. برای محاسبه عمر مفید معیارهای زیر مورد توجه است:
- دوره‌های زمانی مورد استفاده از دارایی (تعداد سال یا ماه‌های استفاده از دارایی)
- تعداد محصولات قابل تولید بر حسب واحد اندازه‌گیری آن.
- جمع ساعات مفیدی که میتوان از دارایی ثابت بهره‌برداری نمود.
ارزش اسقاط
به ارزش مورد انتظار (برآوردی) دارایی در پایان عمر مفید، ارزش اسقاط گفته میشود، این ارزش به عنوان ارزش فرسوده دارایی یا ارزش معاملاتی آن نیز معرفی میگردد.
مأخذ استهلاک
مابه‌التفاوت بهای تمام شده و ارزش اسقاط دارایی ثابت را مأخذ استهلاک مینامند، طبق قانون مالیاتهای مستقیم، برای محاسبه استهلاک داراییهای ثابت، ارزش اسقاط آنها معادل صفر درنظر گرفته میشود.
ارزش منصفانه
مبلغی است که خریدار و فروشنده‌ای مطلع و مایل میتوانند در معامله‌ای حقیقی ودر شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکدیگر مبادله کنند.
ارزش دفتری
به بهای تمام شده دارایی پس از کسر استهلاک انباشته آن، ارزش دفتری گفته میشود.
ممنون استفاده کردم