ماهیت بدهیهای بلندمدت (به ویژه وامهای دریافتی بلندمدت و اوراق مشارکت پرداختنی بلندمدت)، به گونه‌ای است که پیش از ایجاد به تصویب هیئت مدیره و سهام‌داران نیاز دارد. معمولا بدهیهای بلندمدت به همراه خود، تعهدات و محدودیت‌هایی به دنبال دارند.
بدهیهای بلند مدت در حسابداری
بدهی بلندمدت، عبارت است از: چشم‌پوشی از منافع اقتصادی در آینده، در نتیجه تعهدات فعلی که در طی یکسال پس از تاریخ ترازنامه پرداخت خواهند شد. اوراق مشارکت پرداختنی، اسناد پرداختنی بلندمدت، تسهیلات پرداختنی بلندمدت، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان و بدهیهای مربوط به اجاره به شرط تملیک بلندمدت، نمونه‌هایی از بدهیهای بلندمدت است.
سایر بدهیهای بلندمدت
سایر بدهیهای بلندمدت متداول عبارتند از: وام (تسهیلات) پرداختنی بلندمدت، اسناد پرداختنی بلندمدت و بدهیهای مربوط به اجاره‌ها، از جمله اجاره به شرط تملیک. اصول اندازه‌گیری، شناسایی و پرداخت سود تضمین شده این بدهیهای بلندمدت شباهت‌های زیادی به اوراق مشارکت دارد. در اندازه تمامی‌این بدهیها، ارزش زمانی پول، اصلی اساسی است که مورد توجه قرار میگیرد.
تسهیلات پرداختنی بلندمدت
تسهیلات مالی بلندمدت، وامهای بلندمدتی است که معمولا شرکتها از بانک دریافت می کنند. نرخ سود تضمین شده تسهیلات ثابت است. نرخ ثابت سود تضمین شده به این معنی است که با نوسانات نرخ بهره در بازار، نرخ سود تضمین شده تسهیلات در کل دوره وام ثابت باقی میماند.
معمولا تسهیلات بانکی به نحوی است که دراغلب موارد، وام‌گیرنده باید در فواصل زمانی معینی، بخشی از وام دریافتی را به همراه سود تضمین شده بازپرداخت کند. بنابراین، اقساط وام از دو بخش تشکیل شده است:
1. سود تضمین‌شده و
2. بخشی از اصل وام.
در حالی که مبلغ تمامی اقساط یک وام ثابت است، سود تضمین شده در هر قسط، کاهش می‌یابد و در مقابل، مبلغ بازپرداخت اصل وام افزایش می‌یابد. زیرا با پرداخت هر قسط، مبلغ پرداخت نشده اصل وام کاهش می‌یابد. بنابراین سود تضمین شده در قسط بعدی کمتر خواهد شد.
شرکتها، وامهای دریافتی را به ارزش اسمی در دفاتر خود ثبت می‌کنند. پس از آن با پرداخت اقساط وام، در دفاتر خود، آرتیکل‌هایی برای ثبت تسویه بخشی از وام، وارد می‌کنند. برای مثال، فرض کنید که شرکت قدس وام 20 ساله‌ای به مبلغ 500 میلیون ریال با نرخ سود تضمین شده 12درصد را در تاریخ 29 اسفند 1390 دریافت کرده است. اقساط این وام هر 6 ماه یکبار به مبلغ 33,231,000 ریال است. جدول پرداخت اقساط این وام برای دو سال نخست به صورت زیر است:
شرکت قدس دریافت وام و بازپرداخت اقساط آن را به صورت زیر در دفاتر خود ثبت میکند:
اقساطی که قرار است در دوره مالی بعد پرداخت شود، در تاریخ ترازنامه در بخش بدهیهای جاری شرکت گزارش خواهد شد. بنابراین در تاریخ 29 اسفند 1391، کل بدهی شرکت بابت این تسهیلات 493,434,000 ریال است که از این مقدار، مبلغ 7,478,000 ریال آن در بخش بدهیهای جاری و 485,866,000 یال آن در بخش بدهیهای بلندمدت گزارش میشود.
اسناد پرداختنی بلند مدت
اسناد پرداختنی بلندمدت، بدهیهای بلندمدتی است که به پشتوانه آن یک سند بدهی (چک یا سفته) به بستانکار ارائه شده است. اسناد پرداختنی بلندمدت، شباهت بسیار زیادی به اسناد پرداختنی کوتاه‌مدت دارد. با این تفاوت که سررسید این اسناد، برای دوره‌ای طولانی‌تر از یکسال پس از تاریخ ترازنامه است.
با توجه به دوره بلندمدت این اسناد، طبیعی است که این اسناد، دربردارنده سود تضمین شده باشند. برای تشریح نحوه حسابداری اسناد پرداختنی بلندمدت، فرض کنید شرکت سهامی‌قدس در تاریخ 1390/01/01 ماشین‌آلاتی را به ارزش 100 میلیون ریال در ازای صدور سفته‌ای دو ساله بدون سود تضمین شده، خریداری کرد. مبلغ این سفته 121میلیون ریال و نرخ سود تضمین شده ضمنی 10 درصد است. شرکت سهامی‌قدس خرید این دارایی را به صورت زیر در دفاتر خود ثبت میکند:
کسر اسناد پرداختنی، در ترازنامه از حساب اسناد پرداختنی بلندمدت کسر میشود تا ارزش دفتری اسناد به دست آید. در پایان سال 1390، شرکت قدس، بخش تحقق‌یافته هزینه سود تضمین شده اسناد پرداختنی بلندمدت را شناسایی میکند:
در سررسید (29 اسفند 1391) شرکت قدس از طریق آرتیکل زیر، تسویه اسناد پرداختنی بلندمدت را ثبت میکند:
نحوه ارائه بدهیهای بلندمدت
شرکتها بدهیهای بلندمدت خود را در ترازنامه، در بخشی جداگانه، پس از بدهیهای جاری گزارش می‌کنند. شرکتها میتوانند اطلاعات تفصیلی مربوط به بدهیهای بلندمدت را در یادداشتهای همراه صورت‌های مالی افشا کنند. این اطلاعات تفصیلی مواردی از جمله نرخ سود تضمین شده، تاریخ سر رسید، قابلیت تبدیل بدهیها به سهام عادی و داراییهای در گرو بدهیهای بلندمدت را در برمی‌گیرد. نحوه ارائه بدهیهای بلندمدت را در تصویر زیر ببینید:
