تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی (بیان اثرات رویدادهای مالی به زبان بدهکار و بستانکار)

در این بخش نحوه تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی بهمراه مثال توضیح داده می شود.

مثالی از تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی

آقای احسانی در اسفندماه سال 1389 مؤسسۀ احسانی را تأسیس نمود. رویدادهای زیر طی اسفند ماه سال 1389 در مؤسسۀ احسانی اتفاق افتاده است.

1ـ در 2 اسفندماه آقای احسانی مبلغ 900.000 ریال به عنوان سرمایۀ اولیه وارد مؤسسه نمود.

جواب: این رویداد، یک رویداد مالی است زیرا در اثر آن، هم دارایی های مؤسسه (صندوق یا وجه نقد) و هم سرمایۀ مؤسسه افزایش یافته است.

برای ثبت رویدادها در سند حسابداری، باید رویدادها به زبان حسابداری بیان شوند. زبان حسابداری، «بدهکار» و «بستانکار» است. مهمترین و اصلی ترین کار حسابدار این است که بتواند رویدادهای مالی را به زبان حسابداری (یعنی بدهکار و بستانکار) بیان کند. برای بیان رویدادهای مالی به زبان حسابداری دو مرحلۀ زیر وجود دارد:

مرحلۀ اول تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی

تعیین اثرات رویدادهای مالی بر معادله اساسی حسابداری است.

برای مثال، اثرات رویداد مالی فوق بر معادلۀ اساسی حسابداری به صورت زیر است:

با آوردن 900.000 ریال پول نقد به مؤسسه، وجه نقد یا حساب صندوق افزایش پیدا میکند. همچنین با توجه به این که، این مبلغ را مالک به منظور تأمین سرمایۀ مؤسسه وارد نموده است، سرمایۀ مؤسسه به همین میزان، یعنی 900.000 ریال، افزایش پیدا میکند. لذا به طور خلاصه، اثرات رویداد فوق بر معادله اساسی حسابداری به صورت زیر است:

وجه نقد 900,000 ریال افزایش یافته است

سرمایه 900,000 ریال افزایش یافته است

مرحلۀ دوم تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی

بیان اثرات رویدادهای مالی به زبان «بدهکار» و «بستانکار» است. برای بیان اثرات رویدادهای مالی به زبان «بدهکار» و «بستانکار» یک قاعده بسیار ساده وجود دارد:

افزایش در سمت راست معادلۀ اساسی حسابداری (دارایی ها) بدهکار و کاهش آن بستانکار میشود. افزایش در سمت چپ معادلۀ اساسی حسابداری (بدهی ها و سرمایه) بستانکار و کاهش آن بدهکار میشود.

در شــکل فوق، منظور از علامت ↑ «افزایش» و منظور از علامت ↓ «کاهش» است و به طور مشابه در ادامۀ بحث مورد استفاده قرار میگیرد.

برای بیان اثرات بدهکار و بستانکار رویدادها از مفهوم حساب نیز میتوان کمک گرفت. «حساب» همانند ظرفی است که اطلاعات مربوط به هرکدام از داراییها، بدهیها و سرمایه در آن نگهداری میشود. در حسابداری برای ثبت اثرات رویدادهای مالی بر معادله اساسی حسابداری یک واحد اقتصادی از «حساب» استفاده میشود. برای مقاصد آموزشی حساب را معمولا به شکل حرف T زبان انگلیسی به صورت زیر معرفی میکنند.

افزایش هر دارایی را در سمت راست آن (بدهکار) و کاهش آن را در سمت چپ آن (بستانکار) ثبت میکنند

افزایش بدهیها و سرمایه را در سمت چپ آن (بستانکار) و کاهش آن را در سمت راست آن (بدهکار) ثبت میکنند

افزایش هر دارایی را در ســمت راست حساب (بدهکار) و کاهش آن را در سمت چپ حساب (بستانکار) ثبت میکنند. ولی افزایش بدهیها و سرمایه را در سمت چپ آن (بستانکار) و کاهش آن را در سمت راست آن (بدهکار) ثبت میکنند

با این رویداد، وجه نقد 900.000 ریال و سرمایه نیز 900.000 ریال افزایش یافته است. «وجه نقد» یک دارایی است.

حال با توجه به قاعدۀ فوق میدانید که افزایش در دارایی بدهکار می شود. از طرف دیگر سرمایه نیز افزایش مییابد، که با استفاده از قاعدۀ فوق متوجه میشوید که باید بستانکار شود. بنابراین رویداد فوق به زبان حسابداری به صورت زیر بیان میشود:

2ـ در 8 اسفندماه یک دستگاه خودرو به مبلغ 120,000ریال به صورت نقد خریداری شد.
جواب : در اثر این رویداد، یکی از داراییها تحت عنوان وســایل نقلیه (خودرو) مبلغ 120,000ریال افزایش یافته است. همچنین یکی دیگر از داراییها تحت عنوان وجه نقد (صندوق) مبلغ 120,000ریال کاهش یافته است. بنابراین رویداد فوق به صورت زیر به زبان حسابداری بیان میشود

3ـ در 9 اسفندماه مبلغ 85.000 ریال به صورت قرض از شرکت الف دریافت شد.

جواب : در اثر این رویداد مالی، یکی از داراییها ( صندوق یا وجه نقد ) مبلغ 85.000 ریال افزایش یافته و همچنین بدهی شرکت (حسابهای پرداختنی) مبلغ 85.000 ریال افزایش پیدا کرده است. این رویداد به زبان حسابداری به صورت زیر بیان میشود:

4ـ در 17 اسفندماه مبلغ 60,000 ریال به صورت قرض به شرکت ب داده شد.

جواب : در اثر این رویداد، یکی از دارایی ها (صندوق یا وجه نقد) مبلغ 60,000 ریال کاهش و در مقابل، یکی دیگر از دارایی ها (حسابهای دریافتنی یا طلب) مبلغ 60,000 ریال افزایش یافته است. این رویداد به زبان حسابداری به صورت زیر بیان میشود:

5ـ در 22 اسفندماه مبلغ 40,000 ریال از وجه قرض داده شده به شرکت ب دریافت شد.

جواب : در اثر این رویداد، یکی از داراییها (صندوق یا وجه نقد) مبلغ 40,000 ریال افزایش و در مقابل، یکی دیگر از دارایی ها (حسابهای دریافتنی ) مبلغ 40,000 ریال کاهش یافته است. این رویداد به زبان حسابداری به صورت زیر بیان میشود:

6ـ رویداد شماره 6 (تغییر مدیرعامل) رویداد مالی نیست لذا نیازی به ثبت ندارد. زیرا هیچگونه تغییری در معادله اساسی حسابداری بهوجود نیامده است.

7ـ در 24 اسفندماه آقای احسانی مبلغ 22,000 ریال وجه نقد و مقداری اثاثه اداری به مبلغ 36,000 ریال به عنوان سرمایه گذاری مجدد وارد مؤسسه نمود

جواب : رویداد فوق یک رویداد مالی است زیرا در اثر آن هم داراییهای مؤسسه (صندوق و اثاثه اداری) و هم سرمایه مؤسسه افزایش یافته است. این رویداد به زبان حسابداری به صورت زیر بیان میشود