بدهیها تشکیل‌دهنده یکی از سه عنصر معادله اساسی حسابداری هستند. در حالی که سهم بدهیها در تأمین مالی داراییهای بسیاری از شرکتها، بیش از بخش حقوق صاحبان سرمایه است، بر اهمیت شناسایی، اندازه‌گیری و ثبت صحیح بدهیها افزوده میشود.
اهمیت شناسایی و ثبت صحیح بدهیها در حسابداری
بدهیها تشکیل‌دهنده یکی از سه عنصر معادله اساسی حسابداری هستند. از این رو، نحوه حسابداری و افشای صحیح این اقلام از ترازنامه، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در حالی که سهم بدهیها در تأمین مالی داراییهای بسیاری از شرکتها، بیش از بخش حقوق صاحبان سرمایه است، بر اهمیت شناسایی، اندازه‌گیری و ثبت صحیح بدهیها افزوده میشود.
مقاله مرتبط را بخوانید: معادله اساسی حسابداری را بشناسید.
همانند داراییها، بخش بدهیهای ترازنامه نیز از اقلام متعدد و با ویژگیهای متفاوتی تشکیل شده است. همچنین، بدهیها نیز به دو گروه کلی بدهیهای جاری و بدهیهای بلندمدت طبقه‌بندی میشوند. آگاهی از این نکته که بسیاری از بدهیها در سمت چپ ترازنامه، قرینه داراییها در سمت راست ترازنامه می‌باشند، باعث میشود بر جذابیت مطالعه این اقلام مهم ترازنامه افزوده شود و به یادگیری نحوه عمل حسابداری کمک خواهد کرد.
مقاله مرتبط را بخوانید: اقلام ترازنامه شامل چه حساب‌هایی میشود؟
برای مثال، حسابهای پرداختنی تجاری قرینه کاملی از حسابهای دریافتنی تجاری می‌باشند و از خرید نسیه کالا و خدمات ایجاد میشوند. به عنوان مثالی دیگر، پیش‌دریافت درآمد، قرینه پیش‌پرداخت هزینه است و از دریافت زودهنگام وجه خدمات ارائه نشده ایجاد میشود.
طبقه‌بندی بدهی در حسابداری
ساختار و محتوای بدهی و تعهدات آن، به صورت زیر است:
بدهی چیست؟
پاسخ به سئوال بدهی چیست ساده نیست. نخستین گام در تعریف بدهی، آشنایی با تعریف دارایی است. ساده‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین تعریف از یک دارایی آن است که بگوییم، داراییها منافع اقتصادی آتی هستند. هر چیزی که برای یک واحد تجاری دارای منافع اقتصادی آتی باشد، میتواند جزء داراییهای آن واحد تجاری تلقی شود.
با این تعریف از دارایی، میتوان بدهی را به سادگی به صورت زیر تعریف کرد: بدهی، تعهد واحد تجاری مبنی بر خروج دارایی ها (منافع اقتصادی آتی) است. راه دیگر تعریف بدهی آن است که گفته شود، بدهی عبارت است از ادعای بستانکاران (طلبکاران) واحد تجاری نسبت به داراییهای شرکت. برای تفکیک یک بدهی از سایر عناصر صورتهای مالی، به ویژه حقوق صاحبان سرمایه، سه شرط وجود دارد:
1. در زمان کنونی، تعهدی مبنی بر انتقال (خروج) داراییها از واحد تجاری به بستانکاران در آینده وجود داشته باشد.
2. واحد تجاری ملزم باشد به تعهد خود عمل کند.
3. معامله یا رویدادی که باعث ایجاد تعهد میشود، رخ داده باشد.
طبقه‌بندی تعهدات بدهی
آنچه از تعریف بدهی برمی‌آید آن است که بدهی، یک تعهد غیرقابل اجتناب است. تعهدات خود به سه دسته طبقه‌بندی میشوند:
1. تعهدات قانونی. تسویه (پرداخت) بدهیهای ناشی از اینگونه تعهدات از نظر قانون الزامی است. برای مثال پرداخت مالیات بر درآمد از نظر قانون، الزامی است. یک شرکت تا زمانیکه مالیات بر درآمد خود را پرداخت نکرده است، در ترازنامه خود یک بدهی قانونی تحت عنوان مالیات پرداختنی شناسایی میکند.
2. تعهدات قراردادی. تعهدات قراردادی موجب ایجاد بدهیهای قراردادی میشوند. برای مثال، انعقاد قرارداد فروش کالا به مشتری و اخذ پیش‌دریافت فروش از مشتری، باعث میشود، شرکت یک بدهی ناشی از تعهدات قراردادی با نام پیش‌دریافت درآمد فروش در دفاتر خود شناسایی کند.
3. تعهدات عرفی-اخلاقی. بر خلاف بدهیهای ناشی از تعهدات قانونی و قراردادی که در آن مدارکی مبنی بر وجود تعهد حضور دارد، بدهیهای ناشی از تعهدات عرفی- اخلاقی براساس روابط غیررسمی (نانوشته) در فعالیتهای تجاری ایجاد میشوند. برای مثال، هنگامیکه شرکتی کالاهایی را به صورت نسیه خریداری میکند و در قبال آن چک یا سفته صادر نمیکند، یک تعهد (بدهی) عرفی- اخلاقی ایجاد کرده است.
تاریخ سررسید بدهیها را فراموش نکنید
یکی دیگر از ویژگیهای بدهی که در تعریف بدهی نیز بیان میشود، این است که بدهیها در آینده تسویه (پرداخت) میشوند. بنابراین، تاریخ پرداخت بدهی یکی از خصوصیات مهم بدهی است. برخی از بدهیها باید درمدت زمان کوتاهی تسویه شوند.
بنابراین در آینده‌ای نه چندان دور، بخشی از داراییهای شرکت برای تسویه این بدهیها از شرکت خارج میشوند. برخی دیگر از بدهیها، در فاصله زمانی طولانی‌تر تسویه میشوند. بنابراین، در دوره جاری، مقدار داراییهای شرکت را چندان تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. با توجه به این مطلب، تفکیک و طبقه‌بندی بدهیها برای واحدهای تجاری اهمیت زیادی دارد.
