ترازنامه گزارشی است که اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی، تعهدات اقتصادی و حق مالی صاحب سرمایه را از طریق گزارش داراییها، بدهیها و سرمایه واحد تجاری در یک تاریخ معین نشان میدهد. در این مقاله، با محدودیتها در ارائه ترازنامه، آشنا می‌شویم.
ترازنامه چیست؟
ترازنامه که گاهی صورت وضعیت مالی نیز نامیده میشود، داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه یک شرکت را در یک تاریخ مشخص گزارش میکند. این صورت مالی، اطلاعاتی در مورد ماهیت و مبالغ سرمایه‌گذاری‌ها در منابع، تعهدات به بستانکاران و حقوق مالکان در خالص منابع شرکت را فراهم می‌آورد. این صورت مالی همچنین به پیش‌بینی مبالغ زمان‌بندی و عدم اطمینان جریانهای نقد آتی کمک می‌نماید.
سودمندی از ارائه ترازنامه
ترازنامه با ارائه اطلاعاتی پیرامون داراییها و بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه، مبنایی را برای محاسبه بازده عملیات و ارزیابی ساختار سرمایه‌ی شرکت فراهم میکند. همچنین، استفاده‌کنندگان، برای تعیین ریسک شرکت و جریانات نقد آتی، از اطلاعات ترازنامه استفاده می‌کنند. در این رابطه، تحلی‌لگران از ترازنامه برای تعیین نقدینگی شرکت، توانایی پرداخت بدهی و انعطاف‌پذیری مالی استفاده می‌کنند.
نقدینگی، مدت زمانی که انتظار میرود طی آن یک دارایی فروخته‌شده یا به گونه‌ای دیگر به وجه نقد تبدیل شود، یا مدت زمانی که انتظار میرود بدهیها تسویه گردد را نشان میدهد. اعتباردهندگان به نسبت‌های نقدینگی کوتاه‌مدت، مانند نسبت وجوه‌نقد به بدهیهای کوتاه‌مدت، علاقه‌مند هستند. این نسبت‌ها نشان میدهند که آیا شرکتی، مانند ایران‌خودرو، منابع کافی برای پرداخت تعهدات جاری و سررسید شده در اختیار دارد. به صورت مشابه، سهامداران، نقدینگی را به منظور ارزیابی امکان تقسیم سود یا بازخرید سهام، مورد توجه قرار میدهند. به طور کلی، نقدینگی بالاتر، ریسک ورشکستگی (عدم توانایی پرداخت بدهیها) شرکت را کاهش میدهد.
توانایی پرداخت بدهی، به معنی توانایی یک شرکت در پرداخت بدهیهای خود در سررسید است. در سطح معینی از داراییها، شرکتی که در ساختار سرمایه خود از بدهیهای کمتری استفاده کرده است، در پرداخت بدهیها، از توانایی بالاتری برخوردار است. بنابراین، سطح بالاتر بدهیها به معنی افزایش ریسک (مخاطره) شرکت است. زیرا احتمال عدم توانایی پرداخت بدهیها در سررسید افزایش می یابد.
نقدینگی و توانایی پرداخت بدهی، انعطاف‌پذیری مالی یک شرکت را تحت تأثیر قرار میدهند. انعطاف‌پذیری مالی، توانایی شرکت در انجام واکنش اثربخش، برای تغییر میزان و زمان‌بندی جریانهای نقدی به نحوی که شرکت بتواند در مقابل نیازها و فرصتهای غیرمنتظره واکنش نشان دهد را اندازه‌گیری میکند. برای مثال، شرکتی که دارای بدهیهای متعددی است، توانایی و انعطاف‌پذیری چندانی در استفاده از فرصتهای سرمایه‌گذاری مطلوب ندارد. زیرا، برای این شرکت، امکان استقراض بیشتر محدود است.
محدودیت‌های ترازنامه
برخی از مهمترین محدودیت‌های ترازنامه به شرح زیر است:
1. اغلب داراییها و بدهیهایی که در ترازنامه گزارش میشوند با استفاده از مبنای بهای تمام‌شده تاریخی اندازه‌گیری میشوند. در نتیجه، ترازنامه، اغلب به دلیل عدم گزارش ارزشهای منصفانه، مورد انتقاد واقع شده است. برای مثال، شرکتهای فعال در صنایع چوب، داراییهایی مانند الوار در اختیار دارند که در اغلب زمانها، امکان تعیین ارزش منصفانه (ارزش بازار) آنها وجود دارد. با این وجود، تا زمان فروش، صورتهای مالی، هیچگونه افزایشی را در داراییهای این شرکت را نشان نمیدهد.
2. در تعیین بسیاری از اقلام گزارش‌شده در ترازنامه، شرکت، از برخی قضاوتها و برآوردها استفاده میکند. برای مثال، شرکت سایپا در ترازنامه خود، میزان حسابهای دریافتنی که وصول خواهد شد، عمر مفید انبارها و تعداد اتومبیل‌هایی که تحت گارانتی، مرجوع میشوند را تخمین میزند.
3. ترازنامه بسیاری از اقلام دارای ارزش مالی که شرکت قادر به اندازه‌گیری معقولانه آنها نیست را حذف می‌نماید. برای مثال، دانش و مهارت پرسنل شرکت Intel در توسعه‌ی تراشه‌های کامپیوتری جدید، مهمترین دارایی این شرکت بزرگ محسوب میشود. با این حال به دلیل این که شرکت اینتل نمیتواند، به طور قابل اتکایی، میزان ارزش پرسنل و سایر داراییهای نامشهود خود، مانند مشتریان دائمی و شهرت و اعتبار را اندازه‌گیری نماید، نمیتواند این اقلام را در ترازنامه خود شناسایی کند. به طور مشابه بسیاری از بدهیها در ترازنامه گزارش نمیشوند. ورشکستگی اخیر شرکت انرون، هفتمین شرکت بزرگ ایالات متحده، توجه جامعه را به حذف یا سهل‌انگاری در ارائه اقلام مهم در ترازنامه معطوف ساخت. در شرکت انرون، برخی از تعهدات مالی شرکت از ترازنامه حذف شده بود. بنابراین، ترازنامه وضعیت مالی شرکت را به نحو مطلوبی گزارش نمی‌کرد. در سالهای اخیر وقوع موارد مشابه در ایران نیز باعث افزایش توجهات به ارائه کامل صورتهای مالی و افشای موارد با اهمیت شده است.
مقاله مرتبط را بخوانید: با اقلام ترازنامه آشنا شوید.
شکل (فرمت) ارائه ترازنامه
یکی از متداول‌ترین اشکال ارائه ترازنامه که توسط شرکتها مورد استفاده قرار میگیرد، شکل حسابی است. در این شکل ارائه، داراییها در سمت راست ترازنامه و بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه، در بخشهای جداگانه، در سمت چپ نمایش داده میشوند. یکی از مهمترین معایب این نوع ارائه، نیاز به داشتن فضای عرضی کافی برای نمایش این اقلام در دو طرف است. اغلب، شکل حسابی ترازنامه در دو صفحه نمایش داده میشود. برای اجتناب از این محدودیت، ترازنامه در قالب گزارشی تهیه میشود.
تصویر زیر، نمونه‌ای از این نحوه ارائه ترازنامه را نمایش میدهد. همانگونه که مشاهده میکنید، در این قالب ترازنامه، داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه پشت‌سرهم و در یک صفحه نمایش داده میشوند.
