کالای امانی، محصولاتی هستند که متعلق به کسی که آن‌ها را در اختیار دارد نیست؛ طرفی که کالا را در اختیار دارد (حق العمل کار) معمولا توسط صاحب کالا (آمر) مجاز به فروش کالا است.
مقدمه
واحدهای تجاری تولید کننده یا توزیع کننده، ممکن است برای توسعه فروش شرکت، کالاها را بطور امانی در اختیار فروشندگان قرار دهند. بر اساس قراردادهای امانی، صاحب کالا که آمر نامیده میشود، کالا را برای طرف دیگر قرارداد که حق‌العمل‌کار نامیده میشود، ارسال می‌نماید تا به نمایندگی از طرف آمر، کالا را به فروش برساند. طبق استانداردهای حسابداری تا زمانی که کالای امانی به شخص ثالثی فروخته نشود، نباید درآمد شناسایی شود. در قراددهای امانی، آمر حق مالکیت قانونی کالا را نزد خود محفوظ می‌دارد و فقط حق تصرف کالای امانی در اختیار حق‌العمل‌کار قرار میگیرد.
تعریف حق‌العمل‌کار در حسابداری
حق‌العمل‌کار، کسی هست که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معامالتی کرده و در مقابل، حق‌العمل دریافت میکند.
تعریف آمر در حسابداری
شخص یا شرکتی که کالای امانی را برای فروش به طور امانی برای طرف خود ارسال میکند. به فرستنده کالای امانی، آمر گویند.
تفاوت فروش عادی با فروش کالای امانی
- در فروش مالکیت کالا منتقل میشود. اما در حق‌العمل‌کاری، مالکیت منتقل نمی‌شود.
- فروشنده با فروش کالا، سود یا زیان تحصیل میکند اما حق‌العمل‌کار با فروش کالا، حق‌العمل دریافت میکند.
- در مقطع فروش عادی، درآمد شناسایی میشود؛ اما در مقطع ارسال کالا برای حق‌العمل‌کار، هیچگونه سودی شناسایی نمی‌شود.
- در فروش عادی، هرگونه مزایا و مخاطرات مالکیت کالا به خریدار منتقل میشود؛ حال آنکه مزایا و مخاطرات کالای امانی نصیب آمر میگردد.
مزایای فروش کالای امانی برای حق‌العمل‌کار
- اجتناب از ریسک فروخته نشدن یا از مد افتادن کالا
- عدم نیاز به سرمایه کالن جهت خرید کالا
- در صورت تنزل قیمت فروش، زیانی متوجه حق‌العمل‌کار نخواهد بود
- جلوگیری از راکد ماندن سرمایه در اثر به فروش نرفتن کالای امانی
مزایای فروش کالای امانی برای حق‌العمل‌کار
- دستیابی به بازارهای بیشتر و فروش زیادتر و درنیجه سود بیشتر
- اطمینان بیشتر از وصول بهای کالای امانی تا فروش‌های عادی نسیه
- تبلیغ و بازاریابی و ایجاد بازار برای محصولات شناخته نشده و جدید
حقوق حق‌العمل‌کار
- کارمزد فروش یا حق‌العمل فروش یا کمیسیون
- حق‌التضمین (جهت جلوگیری از زیان سوخت شدن مطالبات برای حق‌العمل‌کار در فروش‌های نسیه)
- کلیه هزینه‌های پرداختی توسط حق‌العمل‌کار
مسئولیتها و وظایف حق‌العمل‌کار
- حفظ و نگهداری کالا تا زمان فروش به طور امانی
- دقت در فروش‌های نسیه و سعی و کوشش در وصول مطالبات
- ارسال صورتحساب فروش و کلیه هزینه‌های مرتبط با آن برای آمر و انتقال وجوه حاصل از فروش کالای امانی به آمر
- مسئولیت دریافت بهای فروش‌های نسیه
سند حسابداری کالای امانی در دفاتر آمر و حق‌العمل‌کار
مراحل سند حسابداری به شرح زیر است:
- ارسال کالا برای حق العمل کار
- پرداخت هزینه‌های ارسال کالای امانی توسط آمر
- به فروش رساندن کالا توسط حق العمل کار
- ثبت هزینه‌های انجام شده توسط حق العمل کار
- دریافت حواله از حق العمل کار
- پرداخت حق التضمین و حق العمل
- بستن حساب کالای امانی در پایان دوره مالی
- بستن حساب کالای ارسالی
.png "نمونه سند حسابداری کالای امانی")
مثالی از حسابداری کالای امانی
تجارتخانه امین در بیستم آبان ماه تعداد 60 صندوق چای که بهای تمام شده هر صندوق 100,000ریال بود به نشانی حق العمل کارخود آقای محمدی درمشهد ارسال داشت. در همین تاریخ تجارتخانه امین مبلغ 30,000 ریال بابت هزینه حمل و بارگیری و مبلغ 15,000 ریال حق بیمه محموله را پرداخت میکند. در اول اسفند ماه صورتحسابی از طرف آقای محمدی به تجارتخانه امین رسید که به موجب آن اطلاع داده شده بود که تعداد 56 صندوق چای جمعاً به مبلغ 9,280,000 ریال فروخته شده و حق العمل کار مبلغ 56,000 ریال بابت حمل کالا و مبلغ 22,400 ریال هزینه انبارداری و مبلغ 436,800 ریال بابت حق العمل طبق قرارداد و مبلغ 72,800 ریال بابت حق التضمین به حساب خود منظور نموده در دهم اسفند ماه یک حواله بانکی به مبلغ 6,692,000 ریال ارسالی حق العمل کار به تجارتخانه امین رسید.
مطلوب است: ثبت عملیات مربوط به کالای امانی.
.png "سند حسابداری کالای امانی تجارتخانه امین")
نکاتی از کالاهای امانی در حسابداری
- حساب آمر به منزله‌ی حسابهای پرداختنی و حساب حق العمل کار به منزله‌ی حسابهای دریافتنی میباشد.
- حق العمل فروش و حق التضمین جز هزینه‌های فروش محسوب میشود.
- کالای ارسالی جز حسابهای موقت میباشد و ماهیت بستانکار دارد.
- حساب کالای امانی به منزله عملکرد فروش امانی در دفاتر آمر میباشد که در پایان دوره در صورت بدهکار بودن نشان دهنده زیان فروش امانی و در صورت بستانکار بودن نشان دهنده سود فروش امانی میباشد.
- حساب موجودی کالا نزد حق العمل کار یک حساب دایمی بوده که جزو موجودیهای آمر در ترازنامه در قسمت داراییهای جاری ذکر میشود.
