نگهداری دفاتر حســابداری ـ گر چه به شــکل بسیار ساده ـ از قرنها پیش در تاریخ بشر معمول بوده است. بابِلیها پرداخت حقوق و دستمزد را با خط میخی بر الواح گلی نقش می کردند ؛ مصریان قدیم درآمد و هزینۀ دستگاههای دولتی و عملیات و معاملات بنگاههای بازرگانی را بر روی کاغذ پاپیروس ثبت مینمودند.
دفترداری دوبل چیست؟
دفترداری دوبل یا دوطرفه، که اساس سیستم های جدید حسابداری است، نیز سابقه ای طولانی دارد و نمونه های متعددی از دفاتر حسابداری به صورت مترادف، که قدیمی ترین آنها مربوط به سال 1211میلادی است و توسط بازرگانان ایتالیائی تنظیم گردیده، در موزه های بزرگ دنیا موجود است.
اولیــن کتــاب چاپی درباره دفترداری دوبل متعلق به یک راهب ایتالیائی بهنام لوکا پاچیولی (Luca Pacioli) اســت که در ســال 1494 میلادی منتشــر گردید و بســیاری از اصول دفترداری و حسابداری زمان ما عیناً در آن ملاحظه می شود. به نظر بعضی از محققان احتمال می رود رساله دفترداری دوبل پاچیولی با استفاده از نسخۀ خطی کتاب بندتوکترولی ( Benedto Cotrugli) تهیه شده باشد.
به تدریج با تشــکیل بازارهای سرمایه و شرکتهای سهامی ، نیاز به حسابداری و حسابرسی حرفهای اجتناب ناپذیر گردید. قانون شــرکتهای سال 1862انگلستان به منظور حمایت از ســرمایه گذاران در مقابل تقلبات و تخلفات، حسابرسی شرکتهای ســهامی را الزامی کرد و در ســال « 1880 انجمن حسابداران خبره انگلستان و ویلز از تعدادی حسابدار ورزیده، که از دانش و مهارتهــای تخصصــی برخوردار و در انجام وظایف حرفه ای خود ملزم به رعایت آئین رفتار حرفهای مدونی بودند، تشــکیل گردید و به این ترتیب نمونه ای از نظام حرفه ای حسابداری پدیدار شد.
پیشینه حسابداری در ایران
پیشــینۀ حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدن هایی برمیگردد که در این سرزمین پاگرفت و مدارک حسابداری متنوع و متعددی برای اداره امور حکومتی و اجرای فعالیتهای اقتصادی ابداع شد که در پاسخ به نیازهای زمان، سیر تحولی و تکاملی داشــته است. ممیزی املاک در تمدن ساسانی و تکامل حســابداری سیاق برای نگهداری حساب درآمد و مخارج حکومتی در دوران سلجوقیان و نگهداری حساب فعالیتهای بازرگانی به حساب سیاق، نمونه های بارز و پیشرفتۀ آن است.
در ایران عصر حاضر اولین قانونی که حرفۀ حســابداری و حسابرســی را به رســمیت شــناخت، قانون مالیات بر درآمد مصوب ســال 1335 بود. در این قانون از حسابرســان مستقل تحت عنوان محاسب و کارشــناس قسم خورده یاد شده است. در آئین نامه ای که برای همین قانون در ســال 1340 توســط وزارت دارائی تدوین شد، محاسب قسم خورده و کارشناس حساب مطرح گردیده است.
از ســا لها پیش برخی از اهل فن در صدد تشــکیل انجمن حســابداران و حسابرسان مســتقل ایران بودند؛ نظیر آنچه که در بســیاری از کشــورهای مترقی جهان وجود داشت. در مرداد ماه سال 1340وزارت دارایی براساس اختیارات حاصله از مادۀ 33 قانون مالیات بر درآمد مصوب ســال 1340آئین نامه مربوط به تأسیس انجمن محاسبین قسم خورده و کارشناسان حساب را به منظور تشکیل مرجع رسمی جهت رسیدگی به حسابها و دفاتر اشخاص و شرکتها و مؤسسات دیگر و اظهار نظر در اختلاف محاسباتی، صادر کرد. انجمن در این آئین نامه « مستقل و دارای شخصیت حقوقی» معرفی شده است.
چگونگیه تاسیس سازمان حسابرسی ایران
در ســنوات پس از انقلاب، ســازمان حسابرســی با تصویب قانون تشکیل مورخ 1362/10/5و اساسنامه قانونی مصوب 1366/6/17 مجلس شــورای اســلامی، عملا فعالیت خود را از تاریخ 1362/9/16 با ادغام شــرکت ســهامی حسابرسی وزارت امور اقتصادی و دارائی و مؤسســه حسابرسی ســازمان صنایع ملی و سازمان برنامه آغاز کرد. همچنین مؤسسات حسابرسی بنیاد مســتضعفان و بنیاد شــهید در تاریخ 1367/12/28منحل و با کلیۀ امکانات و پرســنل از تاریخ 1368/1/1 به سازمان حسابرسی ملحق گردیدند. این سازمان طبق اساسنامه، مرجع تخصصی و رسمی تدوین اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی در سطح کشور تعیین شد.
همچنین قانون اســتفاده از خدمات تخصصی حســابداران ذیصلاح در جهت رسمیت بخشیدن به امور حسابداری، در بهمن ماه 1372به تصویب رسید. به موجب این قانون به منظور اعمال نظارت مالی بر واحدهای تولیدی، بازرگانی، خدماتی و همچنین حصول اطمینان از قابل اعتماد بودن صورتهای مالی واحدهای مزبور در جهت حفظ منافع عمومی، صاحبان ســرمایه و دیگر اشخاص ذیحق و ذینفع، به دولت اجازه داده میشود از خدمات تخصصی و حرفه ای حسابداران ذیصلاح استفاده نماید. امید است نوشتار حاضر در تحقق این اهداف برای کشور عزیزمان مؤثر باشد.
