رسوایی‌های مالی که برای شرکتهای سهامی بزرگ کشور ایالات متحده رخ داد، ناشی از حساب‌آرایی است. این رسواییها تاثیر بسیار ژرفی بر نهادهای مالی آن کشور و در پی آن بر بازارهای مالی سایر کشورهای صنعتی گذاشت.
تعاریف متععد از حساب آرایی
گریفیس به عنوان یک روزنامه‌نگار تجاری معتقد است که حساب‌آرایی، عملی حیله‌گرانه و نامطلوب است حساب‌آرایی به آن دسته از صورتهای مالی اطلاق میشود که ارقام مندرج در آن با توجه به مزیتها، ضعف‌ها و یا روزنه‌های قانونی و همچنین ضعف و نبود استانداردهای حسابداری، مورد دستکاری و تغییر قرار گرفته است.
آمات، پروفسورحسابداری دانشگاه بارسلون اسپانیا و دیگران به عنوان پژوهشگران حسابداری و اقتصاد، در مقاله‌ای اقتصادی که در سال 1999 تحت عنوان "اخلاق و حساب‌آرایی" منتشر کردند، این پدیده را اینگونه تعریف میکنن: حساب‌آرایی به فرآیندی اطلاق میشود که حسابداران به وسیله آن از دانش خود و رویه‌های حرفه حسابداری جهت دستکاری ارقام مندرج در گزارشهای مالی و حسابهای واحد تجاری استفاده میکنند.
جدیدترین تعریف حساب‌آرایی در ماه مه 2010
حساب‌آرایی، فن تولید و نمایش حسابهای مالی به صورت غیرمنصفانه است. گاهی اوقات حسابداران و بنگاه‌های تجاری باعث میشوند که حقایق به طور منصفانه نشان داده نشوند. آنان جهت دریافت پاداش، تصویری مطلوب از سوداوری شرکت را به نمایش میگذارند؛ و یا در زمان دیگری با توجه به موقعیتهای خاصی ممکن است شرکت را زیانده جلوه دهند.
آنها میتوانند با استفاده از این فنون، یک ترازنامه سالم را بیمار و ترازنامه بیماری را سالم نشان دهند. حتی در برخی مواقع حسابرسان نیز در هنگام رسیدگی و انجام نمونه‌گیری در این خصوص، با شکست مواجه شده و نمی‌توانند مشکلات را تشخیص دهند. حساب‌آرایی در اغلب مواقع میتواند باعث فریب دادن حسابرسان و قانون‌گذاران شده و آنان را به اشتباه بیندازد. برای مثال، میتوان به واقعه شرکتهای انرون، ورلد‌کام و شرکت مدوف اشاره کرد.
زمینه‌های لازم برای حساب‌آرایی
استانداردهای حسابداری به دلیل اعمال نفوذ گروه‌های ذینفع از طریق پشتیبانی سیاسی و سایر شیوه‌های پیشبرد مقاصد خود، هر قدر هم به ظاهر محکم و اساسی تنظیم شود، باز هم جای مانوور را باز میگذارد؛ به طوری که حسابداران میتوانند ضمن رعایت صوری اینگونه استانداردها و مقررات مالی، روح آنها را در عمل به کار نگیرند. بنابراین، همیشه تدوین‌کنندگان استانداردهای حسابداری از استفاده‍‌کنندگان آن عقب‌ترند.
مقاله مرتبط را بخوانید: با استانداردهای حسابداری آشنا شوید.
انواع روشهای حساب‌آرایی
حساب‌آرایی اغلب به روشهای مختلفی (از قبیل تنظیم معاملات، استفاده زیاد از برآوردهای حسابداری، استفاده از اقلام تعهدی اختیاری و...) قابل اجراست. اما به طور کلی در دو طبقه زیر قرار میگیرد:
الف- هموارسازی سود
به طور کلی هموارسازی سود عبارت است از اعمال نظر مدیریت شرکت در تقدم و تاخر ثبت حسابداری هزینه‌ها و درامدها و یا به حساب گرفتن هزینه‌ها و یا انتقال آنها به سالهای بعد؛ به طوری که باعث شود تا روند سود شرکت در طول چند سال مالی متوالی، تغییرات عمده‌ای نداشته باشد.
هموارسازی سود باعث بالا رفتن ارزش سهام شرکت در بورس اوراق بهادار و جذب سرمایه‌گذاران بالاقوه برای این قبیل واحدهای اقتصادی میشود. هموارسازی سود باعث بالا رفتن ارزش سهام شرکت در بورس اوراق بهادار و جذب سرمایه‌گذاران بالاقوه برای این قبیل واحدهای اقتصادی میشود.
ب- تامین مالی خارج از ترازنامه
هدف اصلی بنگاه‌های اقتصادی کسب سود بیشتر و به دنبال آن افزایش ثروت سهامداران و قیمت سهام موسسه است. یکی از راه‌های کسب سود بیشتر، انتخاب روش مناسب تامین مالی است. در سالهای اخیر، تامین مالی برون‌ترازنامه‌ای به علت مزایایی که دارد توانسته است نظر مدیران مالی و موسسه‌ها را به خود جلب کند.
تامین مالی خارج از ترازنامه عبارت است از تامین مالی یا تامین مالی مجدد عملیات واحد اقتصادی به روشی که در آن ممکن است تمام یا برخی از تامین مالی انجام‌شده، طبق محدودیت‌های حسابداری در ترازنامه شرکت نشان داده نشود.
بنابراین، تامین مالی خارج از ترازنامه زمانی به کار میرود که شرکت میخواهد ضمن تحصیل دارایی، شیوه تامین مالی آن را (که به طور معمول از طریق بدهی است) در ترازنامه نشان ندهد.
مقاله مرتبط را بخوانید: اقلام ترازنامه را بشناسید.
