شرکتهای سهامی، شرکتهایی هستند که سرمایه آنها به قطعات مساوی بنام سهام تقسیم شده است و مسئولیت هر یک از مالکین (سهامداران) در قبال تعهدات شرکت حداکثر به میزان مبلغ اسمی سهام می‌باشد.
مقدمه
همانگونه که در مقاله قبلی شرکت تضامنی را شناختیم، حال نوبت آن است تا شرکت سهامی را بشناسیم. اما منظور از شرکت سهامی چیست؟
شرکتهای سهامی
شرکتهایی هستند که سرمایه آنها به قطعات مساوی بنام سهام تقسیم شده است و مسئولیت هر یک از مالکین (سهامداران) در قبال تعهدات شرکت حداکثر به میزان مبلغ اسمی سهام می‌باشد. (یعنی مسئولیت مالکان در شرکتهای سهامی محدود است).
مواردی از قانون تجارت در خصوص شرکتهای سهامی
انواع شرکتهای سهامی
- شرکت سهامی خاص شرکتی است که کل سرمایه آن از طریق مالکین و موسسین شرکت تامین میشود.
- شرکت سهامی عام شرکتی است که همواره بخشی از سرمایه شرکت از طریق موسسین و مابقی از طریق اعلان پذیره‌نویسی از عموم مردم تامین می‌گردد.
- حداقل میزان سرمایه برای تاسیس شرکت سهامی عام 5000000 ریال و برای شرکت سهامی خاص 1000000 ریال می‌باشد.
- حداقل اعضای هیئت مدیره در شرکتهای سهامی عام 5 نفر و در شرکتهای سهامی خاص 3 نفر می‌باشد
- در شرکت سهامی عام حداقل 20% کل سرمایه شرکت می‌بایست از طریق موسسین تامین شده و مابقی از طریق عموم مردم تامین گردد. از کل مبلغی که توسط موسسین تامین می‌گردد 35% آن می‌بایست در حسابی تحت عنوان شرکت در شرف تاسیس در بانک سپرده‌گذاری شود.
- حداکثر مبلغ اسمی یک سهم در شرکت سهامی عام می‌تواند 10000 ریال باشد و در شرکتهای سهامی خاص محدودیتی از این بابت وجود ندارد.
- در حال حاضر کلیه شرکتهایی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده‌اند می‌بایست بصورت سهامی عام باشند و به عبارت ساده‌تر هر شرکت بورسی سهامی عام نیز است ولی هر شرکت سهامی عام الزاماَ بورسی نمی‌باشد.
مزایای شرکتهای سهامی
- عدم تاثیر مهم فوت یا ورود
- جدایی مالیکت از مدیریت
- قدرت بالای جذب سرمایه و سهامداران جدید
- شخصیت حقوقی مستقل
- تداوم فعالیت
- سهولت نقل و انتقال سهام
ارزش سهم
1. ارزش اسمی
منظور از ارزش اسمی مبلغی است که روی برگه سهم درج شده است و سرمایه شرکت برمبنای این ارزش در اداره ثبت شرکتها به ثبت رسیده است و همواره ثابت است. کلیه ثبتهای حسابداری که در رابطه با سهام در دفاتر و حسابها انجام میشود بر مبنای ارزش اسمی سهم می‌باشد. زیرا این مبلغ ثابت بوده و با گذشت زمان تغییری نمی‌یابد. یادآور می‌شویم که همواره سهام عادی و ممتاز در یک شرکت برمبنای ارزش اسمی‌بستانکار میشود.
2. ارزش بازار
ارزشی است که یک سهم در بازار آزاد بر اساس عرضه و تقاضا پیدا می‌کند و معامله میشود.
3. ارزش دفتری
ارزشی است که از تقسیم خالص داراییها (حقوق صاحبان سهام) بر تعداد کل سهام شرکت که براساس فرمول زیر بدست می‌آید:
4. هزینه‌های تاسیس
برای تأسیس یک واحد تجاری فعالیتهای خاصی انجام میشود. این فعالیتها مستلزم صرف مخارجی است که در ابتدا توسط مؤسسین پرداخت میشود. این مخارج شامل مخارج حقوقی برای تهیه اساسنامه و شرکت‌نامه، حق مشاوره، حق‌الزحمه حسابداری، مالیات، مخارج ثبت و سایر مخارج مربوط به تأسیس است. پرداخت این مخارج با هدف کسب منافع آتی در طول عمر واحد تجاری صورت میگیرد، لیکن به خودی خود منافع اقتصادی آتی ندارد. در واقع این مخارج منجر به جریان ورودی وجوه نقد یا کاهش جریان خروجی وجوه نقد نمیشود و بنابراین در تعریف داراییها قرار نمیگیرد. اگرچه در عمل شرکتها این مخارج را مطابق با قوانین مالیاتی یا دورههای اختیاری به حساب هزینه منظور میکنند، لیکن براساس الزامات استاندارد، در زمان تحمل به عنوان هزینه دوره منظور میشود.
نکته: طبق استانداردهای حسابداری هزینه تاسیس بایستی به عنوان هزینه دوره تلقی شده و در دوره وقوع (اولین دوره فعالیت شرکت) به حساب سود و زیان منظور شود و یا حداکثر طی 10سال مستهلک شود.
طبق قانون تجارت در خصوص شرکتهای سهامی 3 مجمع وجود دارد:
1. مجمع عمو‌می موسس
این مجمع کلاَ یکبار در طول عمر شرکت برگزار میشود. پس از آنکه موسسین اولیه شرکت سرمایه اولیه خود را جهت تامین سرمایه شرکت پرداخت نموده‌اند، می‌بایست مابقی سرمایه را از طریق مردم پذیره‌نویسی نمایند که در نهایت پس از دریافت بخشی از مبلغ پذیره‌نویسی و تعهد مابقی مبلغ توسط پذیره‌نویسان، موسسین می‌بایست از کلیه پذیره‌نویسان جهت شرکت در مجمع عمو‌می موسس دعوت به عمل آورند. در این مجمع اساسنامه شرکت به رای‌گیری گذاشته شده و تصویب میشود و اعضای هیئت مدیره شرکت در شرف تاسیس تعیین می‌گردد و بازرس قانونی و حسابرس شرکت برای دوره یکساله تعیین خواهد شد. پس از برگزاری این مجمع اعضای هیئت مدیره منتخب سهامداران مکلف هستند با قبول سمت کتبی و مراحل ثبت شرکت را انجام دهند و شرکت را به ثبت رسانند.
2. مجمع عمو‌می‌فوق العاده
این مجمع از بابت 4 وظیفه زیر و تصمیم‌گیری در خصوص آنها تشکیل خواهد شد :
- تصمیم‌گیری در خصوص افزایش سرمایه
- تصمیم‌گیری در خصوص کاهش سرمایه
- تصمیم‌گیری در خصوص تغییر در مفاد اساسنامه
- تصمیم‌گیری در خصوص انحلال شرکت
نکته: مجمع عمو‌می فوق‌العاده با حضور بیش از نصف سهام دارای حق رای رسمیت خواهد یافت و کلیه تصمیمات در این مجمع به اکثریت 3/2 آرا حاضر در مجمع تصویب خواهد شد.
نکته: در قانون تجارت منظور از تعداد آرای صاحبان سهام این است که هر شخص به تعداد سهامی که دارد، دارای حق‌رای می‌باشد و به عبارت دیگر هر برگه سهم دارای یک رای می‌باشد نه هر نفر یک رای دارد.
3. مجمع عمو‌می‌عادی سالیانه
طبق قانون تجارت هیئت مدیره مکلف در پایان سال مالی شرکت و حداکثر ظرف مدت 4 ماه از پایان سال مالی صاحبان سهام شرکت را جهت شرکت در مجمع عمو‌می‌عادی دعوت نماید. در این مجمع که باحضور حداقل نصف صاحبان سهام رسمیت می‌یابد ابتدا گزارش بازرس قانونی و حسابرس شرکت در خصوص صورتهای مالی سال گذشته شرکت و عملکرد هیئت مدیره قرات میشود. سپس پس از رای‌گیری از صاحبان سهام در خصوص صورتهای مالی و توضیحات اعضای هیئت مدیره در خصوص ابهامات و سئوالات سهامداران می‌بایست از طریق رای‌گیری بازرس قانونی و حسابرس شرکت برای سال مالی بعد انتخاب شود و همچنین روزنامه کثیر الانتشاری که می‌بایست آگهی‌ها و اطلاعات شرکت در آن درج شود انتخاب میشود.
در صورت موافقت سهامداران مبلغی به عنوان پاداش اعضای هیئت مدیره به مدیران شرکت تعلق خواهد گرفت و در نهایت میزان سودی که به ازای هر سهم به سهامداران تعلق میگیرد توسط اعضای مجمع مورد رای گیری و تصویب قرار میگیرد.
نکته:
- مطابق ماده 90 تقسیم حداقل 10% سود خالص بین سهامداران اجباری است.
- مبلغ پاداش هیئت مدیره در صورت سودآوری و تصویب مجمع عمو‌می‌درشرکت سهامی عام حداکثر 5% سود پرداختی به سهام داران و در شرکت سهامی خاص حداکثر 10% سود پرداختی به سهامداران می‌باشد.
- البته در خصوص مجمع سالیانه این نکته قابل ذکر است که چنانچه مواردی جهت تصمیم‌گیری که در صلاحیت مجمع عمو‌می‌عادی است و می‌بایست در طی سال تصمیم گیری شود می‌بایست مجمع عمو‌می عادی تشکیل شود و چون مازاد بر یکبار است از این رو به این مجمع اصطلاحاَ مجمع عمو‌می عادی به شکل فوق‌العاده می‌گویند.
ارکان حقوق صاحبان سهام
در شرکتهای سهامی معادله حسابداری بصورت زیر می‌باشد:
دارایی= بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام
حقوق صاحبان سهام شامل قسمت‌های زیر است
1. سرمایه پرداخت شده
- سهام عادی
- صرف سهام عادی
- سهام ممتاز
- صرف سهام ممتاز
- سرمایه اهدایی
2. سود انباشته
3. سایر انباشت‌های سود
- سایر انباشت‌های سود
- اندوخته احتیاطی
